tag:blogger.com,1999:blog-35214468895018143172024-03-12T17:12:35.097-07:00مخطــــــوط Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.comBlogger135125tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-67273615400097731152018-05-16T00:10:00.000-07:002018-05-16T00:10:27.838-07:00الرواية بين السياسي والجمالي<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">الرواية العربية الحديثة<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;">بين المسؤولية السياسية والجمالية</span><o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">إبراهيم فرغلي <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaXbY4Cg0SzMdjd-utzxtWG4sfz29SHkP1pNWNNMbAmUXQhKx8Wbt3W2-OtHQvBtX6uTNb0RPuHTITW_PyBMDrqwvXT3FrXl57Er3640zCZsvp9qTTlsqHW_deVspB4ZGK6Gncx8HmuY8z/s1600/file+%25281%2529.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1328" data-original-width="747" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaXbY4Cg0SzMdjd-utzxtWG4sfz29SHkP1pNWNNMbAmUXQhKx8Wbt3W2-OtHQvBtX6uTNb0RPuHTITW_PyBMDrqwvXT3FrXl57Er3640zCZsvp9qTTlsqHW_deVspB4ZGK6Gncx8HmuY8z/s400/file+%25281%2529.jpeg" width="225" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">اخترت لهذه المحاضرة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">هذا العنوان "الرواية العربية الحديثة بين
المسئولية السياسية والجمالية"، </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أولا
لأن هذا السؤال بين الجمالي والسياسي، هو موضع تطور حركة الفن منذ عرف الإنسان
الفنون، لكني أعتقد أن اهتمامي الأكبر يتعلق بكلمة "الحديثة في العنوان لأن
الحداثة هي الموضوع الرئيسي للندوة .</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">السبب الذي فكرت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">من أجله لهذه المحاضرة يعود لظواهر عديدة جديدة تتعلق
بالرواية العربية المعاصرة، وأعتقد أنها أزمة في التلقي وفي الكتابة على حد سواء.
فمنذ سنوات طويلة جدا كان المرء يتابع ما يجري في فن الرواية العالمي، أي في أوربا
خصوصا الثقافات المركزية فيها، وفي أمريكا وأمريكا اللاتينية وأيضا في بعض الدول غير
المركزية مثل تركيا وحتى في بعض دول آسيا الشرقية، ويرى أن هناك قفزات في الأساليب
الروائية، وكانت أخبار </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الجوائز التي
يطالعها المرء تمنح في أغلب الأحيان لروايات عادة ما تمتلك أسلوبا روائيا جديدا
ومختلفا، أو تقنيات جديدة في السرد، وأذكر على سبيل المثال أنه في العام 1996 قرأت
ترجمة رواية "إله الأشياء الصغيرة" للكاتبة الهندية أرونداتي روي التي
كانت حصلت على جائزة البوكر آنذاك، وأحسست بالنقلة الكبيرة في التقنيات التي بلغها
النص السردي في أوربا، وتعرفت بعدها على أعمال كتاب حداثيين مثل بول أوستر، الذي
أخذت نصوصه شكلا مختلفا عن السرد التقليدي. ثم إيتالو كالفينو، وطبعا جوزيف
كونراد، وحتى حينما قرأت الرواية الحائزة على "آسيا مان بوكر" وعنوانها "إلوسترادو"Illustrado من
سنوات للفلبيني ميجيل سوهوكو، وتعني نخبة الطبقة المثقفة في الفلبين، وكانت هذه الرواية هي عمله الأول، لكنها اتسمت بلغة قوية وتقنيات
سردية غير تقليدية، كلها نصوص يمكن وصفها بأنها تأخذ الرواية على محمل الجد. وهذه
الجدية فيما يبدو كانت سببا في تطوير وسائل السرد الروائي باستمرار.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الملاحظ أن ما حدث في خارطة السرد العربي هو العكس تماما، فما حدث
لدينا هو تقريبا عكس ما حدث في الغرب، لم تأخذ الرواية العربية في التطور، بل عادت
إلى أساليب تقليدية تعتمد على الخط الزمني الواحد، والتصاعد في الأحداث، والاعتماد
على التشويق والحبكة التقليدية، وتم تكريس هذه الروايات بشكل غير مسبوق، مرة بدعوى
أن الروايات النخبوية أدت إلى عزوف الجمهور على القراءة، أو لدواعي أخرى كثيرة، وكأنه
احتفاء بالردة الرواية ومحاولة لتجهيل محاولات مستمرة لتحديث الرواية العربية
استمرت لأكثر من ثلاثة عقود على الأقل.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لهذا أود </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">بداية إلقاء الضوء على تطور الرواية الحديثة في الغرب، ثم سأتناول،
باختصار وتركيز بعض مظاهر حداثة الرواية العربية مع التركيز على مصر، لأني متابع
للحركة الأدبية فيها أكثر من غيرها.</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ولأنها بالفعل بها الكثير من مراحل التطور.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">طبعا الحداثة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الغربية بدأت تقريبًا في الوقت الذي كانت الرواية في عالمنا
العربي لا تزال تحبو. أي تقريبا بداية القرن العشرين.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أغلب المختصين</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بتأريخ الأدب والرواية خصوصا يقفون عند رواية دون كيشوت
باعتبارها أول نص أدبي يأخذ شكل الرواية، وإن كان ينتمي أكثر إلى ما عرف آنذاك
بروايات المغامرات والفروسية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ثم على مدى</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> القرن السابع عشر والثامن عشر ظهرت الرواية في عدد من دول أوربا
وفي روسيا ولكنها لم تكن تعتبر فنا يمكن أن يجاور المسرح والشعر وباقي الفنون
آنذاك، حتى جاء فلوبير في القرن التاسع عشر وأثبت أن الرواية فنا يمكن أن يتضمن
تفاصيل دقيقة في المعرفة بالتحليل النفسي، وفي الأفكار الفلسفية، وبدأت النظرة
تختلف تدريجيا نحو الرواية، لكن مع ذلك ظلت الروايات التقليدية هي المسيطرة على
المشهد، حكايات تستلهم موضوعاتها من الواقع، وخصوصا الواقع البورجوازي الذي تنتمي
إليه نشأة الرواية، مقسمة لبداية وذروة عقدة ثم نهاية سعيدة غالبا، وعرف بها
الكتاب الرواد الكبار في فرنسا وانجلترا وأمريكا، يعني أمثال إميل زولا وبلزاك
وألكسندر دوماس، وتشارلز ديكنز، وهنري جيمس وغيرهم من كتاب الرواية الكلاسيكيين
الكبار.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">اللافت أن الرواية اتسمت بطبيعتها بالحداثة، أولا لأنها ظهرت في فترة
النهضة، وعقب ظهور الصناعة وما أسهمت فيه من بداية تحول الحياة من القيم الريفية
لقيم المدينة، وما أدى إليه ذلك من تغيرات اجتماعية واقتصادية. وكانت الرواية
مشغولة بهذه الحياة المعاصرة، وما أسفر عنها من قيم وعلاقات اجتماعية جديدة، وما
استحدثته من نظم طبقية جديدة وأفكار مختلفة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">مؤرخو الأدب، وفقا للأكاديمي جيسي ماتز، اختلفوا حول بداية حداثة الرواية
فالبعضيقرن الحداثة بالعام 1857، وتحديدا مع نشر رواية مدام بوفاري لفلوبير، بينما
يرى البعض أن الحداثة ظهرت في بداية القرن العشرين في الفترة بين 1910 و1929 من خلال
تجارب كل من فيرجينيا وولف وجيمس جويس، وفي كتابه تطور الرواية الحديثة يضيف
الناقد جيسي ماتز روايتين يعتبرهما أيضًا من روافد تأسيس الحداثة الروائية وهما
رواية أزرار رخوة </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Tender Buttons</span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">لجيرترود شتاين 1914 ورواية قصب لجين تومر.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وهناك </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أيضا من يعتبر أن بداية الحداثة تعود لتاريخ وفاة الملكة فيكتوريا
1901 التي دفنت معها التقاليد الفيكتورية الصارمة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هذه النماذج</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الأربعة أحدثت نقلة في السرد الروائي لأنها كانت ترى أن الوصف
الخارجي للأحداث والشخصيات لم تعد كافية لنقل حقيقة "الوعي البشري" الذي
أصبح أكثر تركيبًا وتعقيدًا بسبب ظروف الحداثة التي كانت تمر بها المجتمعات
الغربية آنذاك.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> كل رواية من هذه الروايات تحاول أن تنقل "الوعي" الباطني
للشخصيات وانفعالاتها وأفكارها وفق ما تمر به من ظروف حياتية وخصوصا في التفاصيل
اليومية العادية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">النماذج المهمة في هذا المجال هي أعمال مثل مسز دالاوي لوولف، أو
رواية مثل صورة الفنان في شبابه لجيمس جويس، ثم ذروة هذا التيار طبعا في روايته
يوليسيس التي تعد واحدة من أصعب الأعمال الروائية حتى اليوم. وبالرغم من صعوبة هذه
الأعمال لاهتمامها بنقل الوعي ومنطق العقل، لكن اهتمامها كانت منصبا أيضا على
الواقع اليومي للشخصيات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وشهدت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> طبعا فرنسا أيضا موجة شبيهة من تحديث الرواية بعد تجارب الكلاسيكيين
الرواد، عرفت بالموجة الجديدة للرواية الفرنسية وكانت مهتمة بتطبيق الأفكار
الفلسفية وعلم النفس والنظرية الوجودية للتعبير عن القلق الوجودي والتغيرات الفكرية
التي أصابت المجتمع الغربي بسبب الحربين العالمية الأولى والثانية. وهو ما تجلى في
أعمال البر كامو وآلان روب جرييه وسارتر وناتالي ساروت، وكلود سيمون، وقبلهما
بروست وعدد آخر من الروائيين الفرنسيين الذين تمردوا على الرواية الفرنسية
التقليدية التي كان بلزاك وإميل زولا من أبرز رموزها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">طبعا</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الأمثلة على الروايات التي أرادات أن تعمل على تحديث الرواية
التقليدية عديدة، في أمريكا وانجلترا وفرنسا، وألمانيا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن ما اتفقت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> حوله تجارب التجديد الروائي هذه هي فكرة الكيفية التي يمكن
بها رؤية الواقع، أصبح هناك إحساس بأن الراوي العليم بكل شيء هو نفسه غير واقعي،
لأن الواقع أصبح غير قابل للاستيعاب بشكل كامل. وبسبب التطورات العلمية واختراع
وسائل نقل حديثة تغيرت الأفكار حول الزمن والمكان، أيضا وهو ما اقتضى أن تؤخذ مثل
هذه الأمور في الاعتبار في زمن الرواية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">عندما صدرت «الصخب والعنف» عام 1929، تلقّفها الكتاب والنقاد
معتبرين إياها أولى الروايات التجريبية المغامرة في الأدب الأميركي، وذلك من خلال رسمها
الشخصيات وأفكارها المتشابكة المتحررة من كل عبودية لغوية.</span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">الرواية تحكي أحداث انهيار أسرة تعيش في الجنوب الأميركي،
وهو ما يمثل انهياراً لهذا الجنوب في قيمه وموروثاته عموماً. تُروى الأحداث في أربعة
أيام، وتقوم كل شخصية برواية يوم من هذه الأيام، ولا تكتفي هذه الشخصيات بالحكي، بل
تؤثر في أحداث هذا اليوم، وفي أحداث الأيام الثلاثة الأخرى سلباً وإيجاباً، وقد صاغ
فوكنر روايته هذه بحيث تبدو الحكايات الأربع كحركة دائرية سيمفونية متكاملة الأركان.
فمثلاً، في اليوم الأول «7 أبريل 1928»، توجد الحركة الأولى من خلال أحداث يرويها
«بنجامين»، معتوه عائلة «كمبسن» المكونة - إضافة إلى الأب - من الزوجة كارولين وأربعة
أبناء من ضمنهم «بنجامين» الذي كانت حياته تقوم على ثلاثة أشياء: الأول هو المرعى المملوك
للأسرة، والذي بيع من أجل زواج الأخت «كانديس»، والثاني: حبه الجارف لهذه الأخت منكودة
الحظ، والتي وقعت في الخطيئة وأنجبت طفلاً أسمته «كوينيكن»، ثم تزوجت من شاب يعيش في
«أنديانا»، لكنها طلقت منه بعد أقل من عام واحد على الزواج، لتتزوج بعد ذلك من رجل
يعمل في مجال السنيما في هوليوود، لكنها سرعان ما طلقت منه باتفاق بينهما في المكسيك
ثم تختفي عن الأنظار بعد ذلك.</span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">نتعرف</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> في الرواية على هذه الوقائع بشكل مشوش، وتدريجي ومن وجهات نظر أفراد
العائلةالأربعة، وفي النهاية لن يمكن للقارئ أن يكون صورة واضحة ونهائية لأن
الموضوع قدم من وجهة نظر مختلفة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانت </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هذه التجارب</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الروائية تضع حدا فارقا بين الرواية التقليدية والرواية
الحديثة يتمثل في اعتماد كل منهما على عنصر مختلف، فبينما اعتمدت الرواية
التقليدية على الحكي والحكاية كعنصر رئيس للنص، فإن الرواية الحديثة اعتمدت على
"الإظهار"،</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"لقد هشمت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الرواية الحديثة الحبكة وفككت النهايات ولونت السرد الروائي
بلون الأنماط الحكائية الشائعة في التجارب الحياتية اليومية"، وغيرت مفهوم
البطولة فلم يعد البطل كما كان في السابق يمتلك سمات مثالية وأقرب للكمال بل يمكن
أن يكون شخصا عاديا ومشوش عقليا مثل كوينتن كومبسون في الصخب والعنف.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">اصبحت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الحياة الحديثة تتسم بالغموض والتعددية واللاتجانس وكان على الرواية
أن تعبر عن ذلك، وأن تقوم تفكيك الحس البدهي للأشياء.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وكانت هذه النقلات</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> في المفاهيم السردية غالبا ما تواجه بسؤال أساسي هو هل
ينبغي للرواية أن تسعى نحو التجريب الجمالي وحده لدفع القيم الجمالية لأقصى حد
ممكن أم ينبغي للرواية أن تسعى للغايات السياسية الخيّرة بعيدا عن الموضوع
الجمالي؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الإجابة على </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">السؤال تمثلت في تجارب روائية كانت كل منها تطرح أسئلة منبثقة
من الموضوع: الفن أم السياسة؟ الشكل أم المحتوى ؟ التجريب أم القبول بالمواضعات
السائدة؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانت هناك</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> إجابات متطرفة في كلا الجانبين، إما جمالية تماما، أو سياسية
تماما، وكانت كلاهما تعاني إما من ابتعاد الأولى عن ذائقة الجمهور، وإحساس القراء
أنها تبتعد عن دور الرواية في الدور الذي يجب أن تقوم به في فهم الواقع، أو
الإحساس بالمباشرة في الحالة الثانية وتحول النصوص لنقل مباشر للواقع أو تسجيل له.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان بين الإجابات محاولات رأت أن تتخذ موقفًا وسطيًا بين الفن والسياسة وهو</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ما انتهجه جورج أورويل في مزرعة الحيوان المنشورة عام ، 1945و1984 المنشورة 1949.
كما كانت هناك محاولات لما أسمي بالواقعية الجديدة مثلها بين آخرين فيليب روث الذي
كان يرى أن الرواية لا بد أن تقدم تمثيلا للواقع ولكن بأساليب جديدة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن ما اتفق</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> عليه الروائيون الحديثون أن الواقع يعتمد على طريقة رؤية المرء
له. وأن نقله أو محاكاته كما يبدو ليس أكثر من نوع من التزييف. وأنه لا بد من بحث
وسائل أخرى لبحث حقيقة هذا الواقع.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">العالم الأمريكي </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الياباني الأصل ميشيو كاكو في كتابه مستقبل العقل، الصادرة </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">ترجمته العربية عن سلسلة عالم المعرفة، </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">يسأل:</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هل الحقيقة حقيقة فعلا؟<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">ويجيب قائلا: "يعرف كل منا التعبير الرؤية خير برهان </span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;">SEEING
IS BELEAVING </span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">مع ذلك فإن ما نراه هو في الحقيقة وهم. على سبيل المثال عندما نرى مشهدا
طبيعيا يبدو منظرا سينمائيا ناعما. في الحقيقة هناك ثغرة في حقل رؤيتنا توجد عند
موقع العصب البصري في الشبكية. من المفترض أن نرى هذه البقعة السوداء الضخمة أينما
نظرنا لكن أدمغتنا تملأ تلك الثغرة بتغطيتها وتعديلها وهذا يعني أن جزء من رؤيتنا
هو في الحقيقة زائف يولده عقلنا الباطن لخداعنا".<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ويقول:<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"نمتلك </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">مجسات في شبكية العين يمكنها أن تكتشف اللون الأحمر والأخضر
والأزرق فقط وهذا يعني أننا لا نرى الأصفر والبني والبرتقالي ومجموعة الألوان
الأخرى حقا هذه الألوان موجودة لكن دماغنا يستطيع تقريب كل منها فقط بخلط كميات من
الأحمر والأزرق والأخضر.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تخدعنا عيوننا أيضا إلى التفكير</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أن في استطاعتنا رؤية العمق وما نراه هو
صور مقربة أو بعد ثالث بين صورتين تتكون كل منهما في شبكية إحدى العينين".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بالتالي، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">ومع أخذ هذه الحقائق العلمية في الاعتبار، فحين تقوم الرواية فقط
بالمحاكاة ونقل ما يفترض أنه واقع فهي لا تقدم إلا وجهة نظر سطحية ومزيفة، وكان
وعي الحداثة بهذه المشكلة هو السبب في البحث عن وسائل سرد جديدة، لا تكتفي بفكرة
أن يكون السرد انعكاس صورة أو نقل لصورة في مرآه، بل بما يشبه استخدام الآشعة
السينية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أصبح وعي الحداثة يبتغي نقل ما وراء الواقع وليس محاكاة الواقع أو نقله </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">كما
يبدو.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">والمهم </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">هنا أن نفهم أن هذه النقلات في مفاهيم السرد الحديث لم تكن مجرد ترف
أو تحيز لأفكار جمالية محضة، بل كانت استجابة تغيرات عميقة طالت المجتمعات
الغربية، وكان أبرزها وأقساها هي الحرب العالمية ثم ما أدت إليه من إحساس عام
بالهزيمة، وخصوصا هزيمة قيم الحداثة فلم تعد الحداثة عملية اطراد متقدم في الزمن
وتقدم مستمر له نهايات سعيدة كما كان الأمر يبدو عليه، بل على العكس، فقد قادت
الحداثة إلى واحدة من أكبر المذابح البشرية في التاريخ، راح ضحيتها ملايين، وشردت
بسببها آلاف العائلات، وكان لا بد من إيجاد وسائل حديثة في السرد للتعبير عن
المتغيرات الاجتماعية والقيم. وهو نفس ما أدى إلى إحساس الأمريكيين أيضا بسبب
الحرب الأهلية في أمريكا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">وظهرت نزعات جديدة في الرواية مثل ما عرف بأعمال جيل البيت </span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;">Beat</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> من أمثال
جاك كرواك، والأعمال السوريالية، ومسرح العبث، وكذلك وضع الجنس كوسيلة لفهم
الشخصية الإنسانية ونوازعها وسلوكها، في محاولة لكسر تابوهات قيدت الكتاب كثيرا،
وهو ما تجلى في أعمال هنري ميللر، مدار الجدي ومدار السرطان، أو في بعض أعمال نابكوف
مثل لوليتا، وطبعا كانت هناك محاولات سبقت ذلك على يد د.ه لورانس في "عشيق
الليدي تشاترلي" مثلا وسواها</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b><u><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ثم جاءت </span></span></u></b><b><u><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">رواية ما بعد الحداثة</span></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b><u><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أولا لا </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">بد من التمهيد بالقول أن "ما بعد الحداثة" هي موجة من
موجات الحداثة، وليست انفصالا عن الحداثة، بل حلقة أو موجة جديدة من موجات
التحديث، جاءت كاستجابة لمحاولات حل المعضلات التي أخفقت حقبة الحداثة في علاجها،
وما يهمنا هنا الرواية، لذلك يمكن اقول أن المشكلات التي واجهت السرد الحديث حاولت
ما بعد الحداثة علاجها من خلال طرح أساليب تجريبية تشكك في جدوى كل ما سبق، وقد
كانت بعض هذه التجارب متطرفة ولم يستسغها الجمهور، لكنها أسهمت في علاج بعض مشكلات
السرد الحداثي في النهاية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">يقول جيسي ماتز: </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">"سترتقي الرواية ما بعد الحداثية فوق النزاعات
الواقعية واللاوقعية وبين الشكلانية والنزعة المضمونية وبين الأدب الخالص والملتزم
بقصد جمع المزايا الأكثر حيوية في روايات الماضي وتوظيفها في الفن الروائي الجديد".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وكانت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الخصائص هي تفكيك نزعة التعود البدهي على الأشياء وتوظيف الوعي
والتشظي المفرط، وهي أعمال لها أمثلة كثيرة بينها كتبات بورخس، وعدد من أعمال
الكاتب الإيطالي إيتالو كالفينو، وأيضا اعتبرت أعمال ماركيز وأخوليو كورتاثر،
إرهاصات لما بعد الحداثة، لأنها اعتمدت على الخيال والفانتازيا بديلا للواقعية، كما
أدخلت سؤال الرواية نفسه في متن النص وظهرت تجارب الكتابة عن الكتابة في أعمال
كثيرة لعل أبرزها كتابات بول أوستر، وميلان كونديرا، بحيث أصبح العمل السردي هو
نفسه أيضا موضوعا للمساءلة مع موضوعات الشخصيات الروائية التي تتناولها الرواية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ثم ظهرت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> في نفس الوقت أشكال أخرى لما بعد الحداثة تمثلت في موجات من أدب
يعتمد على الخيال والفانتازيا مثل الواقعية السحرية، أو حتى وروايات ما يعرف
بالديستوبيا وما يتفرع منها من أنواع سردية مثل أدب الرعب وغيره.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">السرد العربي:</span></span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> حداثة أم ردة؟</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هذا باختصار شديد أبرز</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> التحولات التي مر بها السرد الغربي، وحين نتأمل
السرد العربي فسوف نجد أنه في التوقيت الذي كان سؤال الحداثة يطرح نفسه بقوة كانت
الرواية العربية بالكاد تتلمس طريقها في أساليب السرد التقليدية التي يمكن أن نجد
مثلا بعض سماتها في روايات المرحلة الأولى لنجيب محفوظ والتي تمتد حتى منتصف
الخمسينات تقريبا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ومع ذلك</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> فلم يكن محفوظ بعيدا عن التطورات التي كانت تجري في النص الغربي
الحديث لأنه استخدم مثلا تيار الوعي على استحياء في رواية "السراب"،
بالإضافة إلى الاستفادة من دراسات علم النفس، ومن تيار الوعي في المونولوجات
الداخلية الطويلة، وهي ما ركزت عليه روايات تيار الوعي السابق الإشارة إليها، لدى
فيرجينا وولف وجيمس جويس، بدأ استخدام محفوظ للمونولوج الداخلي منذ الثلاثية وفي
اللص والكلاب وغيرها، ثم انتقل من مرحلة السارد العليم إلى السارد غير التقليدي أي
تناول النص من أكثر من وجهة نظر كما فعل، في المرايا، وفي غيرها. ثم المنهج الرمزي
في أولاد حارتنا والحرافيش، وصولا إلى الأشكال التجريدية في الأعمال الأخيرة له
مثل أحلام فترة النقاهة. وأيضا أغلب أعماله بعد الستينات كانت تميل إلى نوع من
الرمزية والتجريد الذي يستوعب تيارات الحداثة في السرد.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وكانت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> هناك تجارب أرادت أن تحدث الرواية في مصر منها تجربة "قنطرة
الذي كفر" للدكتور مصطفى مشرفة الذي أراد كتابة نص كامل بالعامية المصرية،
وتجارب أخرى أكثر نخبوية مثل تجربة العنقاء للويس عوض، وتجارب طه حسين، وأيضا
تجارب مختلفة في النوع الأدبي نفسه لتوفيق الحكيم، الذي كان يحاول البحث عن أشكال
سردية جديدة تمزج بين أكثر من نوع أدبي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ثم ظهر</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> جيل الستينات في الأدب في مصر عبر محاولات قوية في التجريب الروائي،
وإيجاد أشكال جديدة للسرد تتلاءم أيضا مع المضامين الجديدة لجيل شهد أحلاما كبيرة
في النهضة والتقدم، لكن كل هذه الأحلام العظيمة تحولت الأحلام إلى كابوس مع هزيمة
1967 ، واصبح كل ما آمن به هذا الجيل موضعا للشك، وغاب اليقين، وظهرت محاولات
أدبية تجريبية تجلت في أعمال الغيطاني، الذي حاول الاستفادة من التراث العربي في
صياغة النصوص المعاصرة، كما فعل في رواية رسالة في الصبابة والوجد، أو البحث عن
الغرائبي في منطقة مصر القديمة والاحتفاء به في وقائع حارة الزعفراني، ويوميات شاب
عاش ألف عام، واستخدام الرمز ايضا في التعبير عن القمع والديكتاتورية في الزيني
بركات، وأيضا استخدام الرؤيا الصوفية في محاولات البحث عن إجابات أسئلة الفرد في
مواجهة الواقع قبل وبعد 67 خصوصا في رواية التجليات، ثم جاءت محاولات صنع الله
ابراهيم التي حاولت أن تقدم الحياة اليومية لأشخاص عادية في تغيير تام لصورة البطل
المعتاد، وهو ما تجلى في تلك الرائحة، ثم في نجمة أغسطس والتي قدم فيها بناء سرديا
حاول أن يكون مشابها لبناء السد العالي، وقدم محاولة في الرواية الكابوسية
المستلهمة من كافكا في اللجنة، ثم اتجه للواقعية التوثيقية في ذات، واستمر في
منهجه التجريبي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>وبالرغم من</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بساطة اللغة التي
استخدمها صنع الله، لكن ذلك كان مؤشرا على أن اللغة كانت موضوعا لسؤال التجديد في
النص المعاصر، وقد قدم تقريبا في نفس الوقت الكاتب الفلسطيني إميل حبيبي تجارب
سردية تجريبية مدهشة اعتمدت على اللغة أيضًا عبر محاولة تحديث اللغة العربية
القديمة بالإضافة إلى بعض سمات ما بعد الحداثة مثل اللعب، والسخرية، خصوصا في
وقائع اختفاء سعيد أبي النحس المتشائل، </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وجاءت
أعمال إدوار الخراط لتقدم اقتراحا آخر يهتم بالذات، ويركز على المشاعر الفردية
وأسئلة الإنسان الوجودية مع محاولة خلق معجم لغوي خاص وجمالي. ربما عابه لاحقا
تكراره لنفس الخبرة الجمالية بلا تطوير. ثم جاءت تجارب البساطي لتقديم بعض
المحاولات التجريبية التي حاولت تلمس الواقعية السحرية كما في رواية صخب البحيرة،
وغيرها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن المهم ان </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الرواية العربية الحديثة وبينها تجارب تجريبية مثل بعض أعمال
عبدالرحمن منيف، وأعمال اسماعيل فهد اسماعيل، ومن لبنان إلياس خوري، وربما بعض
أعمال فؤاد التكرلي في العراق، وغيرهم بطبيعة الحال، كانت جميعا قد أنهت مرحلة
"الحكي" منتقلة إلى مفاهيم الرواية الحديثة التي تتكيء على مفهوم "العرض"،
وعلى تخليق لغة سردية خاصة ومختلفة، وهو ما استمر في أعمال أغلب هذه الأسماء،
ومعها أيضا تجارب أخرى، لكن الواضح في كل هذه التجارب أن الهم السياسي كان مشتركا
أساسيا بينها، فقد كان التركيز منصبا على موضوعات مثل القمع والعلاقة بين المثقف
والسلطة أو الشعب والسلطة. ومع ذلك فقد نجت المحاولات التجريبية من المباشرة، من
خلال اقتراح أساليب التجديد المختلفة. </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ثم اتخذت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">محاولات تحديث أشكالا أخرى في الأجيال الجديدة التي مثلها غالبا
جيل التسعينات في مصر. وبدأ بمحاولات أغلبها قدم سردا ذاتيًّا يهتم بالأنا،
والتجارب الحياتية اليومية، بعيدًا عن الشعارات السياسية أو الاجتماعية المباشرة،
واختارت أن تحاول الإجابة عن الأسئلة من خلال إعادة تأمل الذات في الحياة اليومية
العادية، وبدأت تُلقي الضوء على شخصيات تعارض الشكل التقليدي للبطل، ثم تطورت هذه
التجارب لاحقًا وظهر منها عدد من الأعمال التي انحازت لتجارب ما بعد الحداثة والتي
تمثلت في بعض أعمال كتاب هذا الجيل، من بينهم على سبيل المثال منصورة عز الدين،
طارق إمام، ياسر عبدالحافظ، وغيرهم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ما يلاحظ اليوم أن هناك عودة غريبة لوسائل السرد التقليدية في العديد
من الروايات الجديدة، في مصر وغيرها، بدأت في مصر مع عمارة يعقوبيان، لأنها عادت
للرواية البلزاكية التقليدية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وفي العالم العربي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> فرضت الحروب والأوضاع السياسية، خصوصا </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">في العراق وسوريا نفسها على الكتاب في هذين
البلدين، وتم تناول عواقب الحرب في العراق أو الأحداث في سوريا بوسائل سردية
تقليدية، في غالبيتها، تعود للحكي على حساب العرض، أي أنها في غالبيتها حكايات،
تتضمن مضامين سياسية مباشرة أو غير مباشرة، مع استثناءات فرية هنا أو هناك بطبيعة
الحال، في بعض أعمال فواز حداد، أو رواية مثل فرانكشتاين في بغداد، وحتى الأعمال
العربية التي تصنف بأنها ديستوبيات، اتسمت بمفارقة غريبة وهي تجاهلها لموضوع
التكنولوجيا والتقنيات أو عدم تناولها بجدية، رغم أنها في الأصل روايات مستقبلية، تندرج
في أطار الخيال العلمي، ومثيلتها في الغرب تمارس بمعرفة كبيرة في العلوم، أو تكون
التقنية التكنولجية أساسا لها، مهما أوغلت في التشاؤم أو تقديم واقع مستقبلي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>والمدهش</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أن هناك حالة حفاوة بهذه
السرديات التقليدية من قبل لجان تحكيم الجوائز، أو القراء، كأنما تتجاهل كامل
تاريخ حداثة السرد الغربي والعربي على السواء، في حين أن الروايات التي تحوز جوائز
في الغرب هي عادة ما تكون ذات شكل سردي وأساليب وتقنيات سردية جديدة، فالجدّة تظل
هي معيار أي عمل سردي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">والسؤال الآن</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> لماذا يغيب السؤال الذي انبثقت منه الأعمال التجريبية ولا
تزال في الغرب؟ وكذلك على المستوى العربي؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>طبعا بالتأكيد </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">من بين أسباب هذه
الحالة واستمراءها انزياح النقد من ساحة النقد لعدم وجود حركة نقد جادة ورصينة
ومؤثرة، لصالح العروض الصحفية القائمة على المجاملات أكثر من تقديم جهد نقدي
حقيقي، ولصالح سلطة النقد الحديثة التي أصبحت ساحاتها الآن تعليقات القراء في
وسائط التواصل الاجتماعي وفي مواقع مثل الجود ريدز.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تقديري</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أن هذا كله يؤكد على موقف من الرواية، موقف يؤكد عدم اتخاذ الرواية
بالجدية الواجبة، الجدية التي كانت سببا في إيجاد الروايات التي لا تزال قابلة
للقراءة اليوم والتي تعد من الكلاسيكيات التي لا يهزمها الزمن.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الجدية التي جعلت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> مشروع كاتب مثل ماركيز يخرج من إطار الهامش، وتصبح من
روايات المركز الأدبي العالمي وتحصل على نوبل، أو تجعل كاتبا مثل اورهان باموق
موضعا لحفاوة أوربا قبل حصوله على نوبل بعدة سنوات حين استقبلت روايته إسمي أحمر
بتقدير كبير دعا الصحف الألمانية للإشادة به ووصفه بالكاتب الأوروبي الذي يعلم
أوربا كتابة الرواية. وصحيح أنا أشك أن لدينا في الأدب العربي المعاصر رواية في
قوة رواية مثل إسمي أحمر، من حيث الأسلوب والفكرة والبحث، ووضع الفن الإسلامي
والألوان أبطالا بين شخصيات الرواية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لذلك</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أرى أنه من المهم في ختام هذه المحاضرة التوقف عند إشارة مهمة يشير
لها باموك في كتابه: الروائي الساذج والحساس.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بين ما يقوله</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> باموك "لقد تعلمت التعامل مع الحياة بجدية، جاء ذلك
نتيجة تعاملي مع الروايات بجدية في مرحلة شبابي. الروايات الأدبية تقنعنا بأننا
يجب أن نتعامل مع الحياة بجدية من خلال إظهار أننا في الحقيقة نمتلك قدرة التأثير
على الأحداث وأن اختياراتنا الشخصية تشكل حياتنا. في المجتمعات المغلقة أو شبه
المغلقة حيث اختيارات الفرد محدودة فن الرواية يبقى متخلفا. لكن متى ما تطور فن
الرواية في مثل هذه المجتمعات فسوف يدعو الناس إلى دراسة حياتهم، وتحقيق ذلك يتم
من خلال تقديم أبنية سردية دقيقة عن الصفات الشخصية للفرد".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ويقول </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">باموك شرحا لفكرة أساسية في كتابه "الروائي الساذج
والحساس"أن تكون روائيا هو الإبداع في أن تكون ساذجا وحسّاسا في الوقت
نفسه".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">واسمحو</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">ا لي أن أقتطف هذه المقتطفات الطويلة لأهميتها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">يقول</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> باموك:"في هذا المقال المشهور الذي وصفه توماس مان بأنه
"أجمل مقال في اللغة الالمانية" قسم شيللر الشعراء إلى مجموعتين:
الساذجين والحساسين. الشعراء الساذجون متوحدون مع الطبيعة، في الحقيقة يشبهون
الطبيعة: هادئة، قاسية، وحكيمة. يكتبون قصائدهم بكل عفوية، وتقريبا بدون تفكير،
بدون قلق من أي تبعات فكرية أو أخلاقية لكلماتهم وبدون اهتمام لما قدي قوله
الآخرون".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"من ناحية </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أخرى ووفقا لشيللر، فالشاعر الحساس (المتأمل، العاطفي) قلق،
وقبل كل شيء هو غير متأكد ما إذا كانت كلماته ستحيط بالواقع (..) هو واعي جدا
للقصيدة التي يكتبها، ولطرق والأساليب التي يستخدمها. الشاعر الساذج لا يميز كثيرا
بين فهمه للعالم، والعالم نفسه. لكن الشاعر العاطفي المتأمل المعاصر يشكك في كل
شيء يلاحظه، ويشكك في مشاعره".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"عندما قرأت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> مقال شيلر عن "الشعر الساذح والحساس" منذ
ثلاثين عاما، أنا أيضا – تماما مثل شيلر ممتعض من جوته- أتذمر من سذاجة وطفولة
الروائيين الأتراك من الجيل السابق. الروائيون كتبوا رواياتهم بسهولة بدون قلق حول
مشاكل الأسلوب والأداء الفني. وأنا ربطت مصطلح ساذج (الذي لا زلت أستخدمه بمفهومه
السلبي) ليس فقط بهم، ولكن بكل الكتاب في العالم الذين اعتبروا رواية القرن التاسع
عشر البلزاكية (نسبة إلى بلزاك) واقعا طبيعيا لا جدال فيه، الآن بعد مغامرتي التي دامت
خمسة وثلاثين عاما في كتابة الرواية أحب أن أستمر مع أمثلتي الخاصة".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هنا ينتهي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> كلام باموك، لذلك أعتقد أن التحية واجبة لكل التجارب التي اتسمت
بالتوازن بين السذاجة والحساسية، وكل الأعمال التجريبية المهمة التي أضافت للسرد العربي
من دون أن تخشى من القارئ، والتي تضيف لأفق السرد العربي، مهما انحسرت شعبيتها
اليوم، فهي بالتأكيد ستظل الرافد الحقيقي لتطوير السرد العربي الذي لا يمكن له أن
يتجاوز موقعه الذي يراوح فيه من دون تجارب جريئة، تضيف لتاريخ السرد العالمي
والإنساني، ولفن الرواية التي تعد الحداثة جانبا أصيلا في جينات تطورها وسبب
لصمودها بمرور الزمن.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: large;"><b>محاضرة أقيمت في منصة الفن المعاصر (كاب) في الكويت </b></span><span style="font-size: x-large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-22342066904636037972018-05-02T00:05:00.000-07:002018-05-03T13:59:51.502-07:00ترجمة الأدب العربي بين الاستشراق القديم والجديد <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: center;">
<b><span style="color: red; font-size: x-large;">ترجمة الأدب العربي</span></b></div>
<div style="text-align: center;">
<b><span style="color: red; font-size: x-large;"> بين الاستشراق القديم والجديد</span></b></div>
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKCq794rxxoNQyhpCO0ccJYg4CPsJyTxxzioc6UUVQDFHXdzkXSWQIcONRx8rA_kFoy_5ELf-WMq_PPo-gnklc-EPyIzth6U9ugxcL7y6sici5dcDnd-doVLlqNiG_H8pan2GNqi-R-tPG/s1600/Arabic-Translation-and-Localization.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="628" data-original-width="1200" height="208" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKCq794rxxoNQyhpCO0ccJYg4CPsJyTxxzioc6UUVQDFHXdzkXSWQIcONRx8rA_kFoy_5ELf-WMq_PPo-gnklc-EPyIzth6U9ugxcL7y6sici5dcDnd-doVLlqNiG_H8pan2GNqi-R-tPG/s400/Arabic-Translation-and-Localization.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">الصورة من موقع Future Trans</td></tr>
</tbody></table>
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b><span style="font-size: large;">نشرت قبل عدة سنوات، في عام 2012، مقالا ترجم للألمانية أولا، ونشر في صحيفة NZZ السويسرية ( <span style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;">Neue Zürcher Zeitung)، تحت عنوان "لماذا يقرأ الغرب الكتب العربية الخاطئة؟" ثم قمت بنشر المقال باللغة العربية في جريدة الحياة في العام 2013، ثم قام المترجم روبين موجر بترجمته للإنجليزية ونشر في صحيفة The Nation في أبو ظبي، وأظن أنه كان مثار نقاشات وتعليقات طويلة، بين أطراف عديدة من المهتمين بالأدب العربي. </span></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="font-size: large;">ومؤخرا نشر المترجم جوناثان رايت بالإنجليزية على صفحته تعليقا موسعا على المقال، (طبعا لا بد هنا من الإشارة إلى أنني حين كتبت المقال واقترحت بعض الأسماء للترجمة مثل أعمال يوسف رخا، أو نائل الطوخي أو سعد مكاوي) لم تكن قد ترجمت آنذاك، وتعليق جوناثان رايت كتب بعد ترجمة هذه الأعمال وغيرها مما يستشهد به جوناثان في تعقيبه، وبالمناسبة آنذاك ايضا أشرت إلى أعمال غالب هلسا، وأعمال معاصرة عديدة وأسماء مثل علي بدر ومها حسن وسواهما، وأظن أن بعض أعمالهما ترجمت بالفعل. </span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="font-size: large;">وفي كل الأحوال فكل ترجمة لعمل جيد هي مما يهتم به مقالي الأول، ويجب أن نشكرعليه المترجمين الذين قاموا به، ومع ذلك فهذا كله يظل استثناء في مناخ عام لا يزال يبدو لي وإن حمل بعض الأمل بعد مساهمة الجوائز الأدبية في ترجمة أعمال عربية بعضها وصل للبوكر الإنجليزية مثل رواية فرانكشتاين في بغداد، لأحمد سعداوي، وغيرها. لكن آمالنا في الأمل العربي ووضعه في خارطة الأدب العالمي ستظل كبيرة وطموحة وتبتغي أن يعبر عن هذا الأدب يوما مثل كافة الآداب (التي لا تنتمي للثقافة المركزية الأوربية) وتحظى بالمقروئية والتقدير الأدبي. </span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="font-size: large;">وفيما يلي أنشر تباعا، المقال الأول الذي كتبته قبل سنوات طويلة، ثم تعقيب جوناثان رايت المتأخر عليه، والذي قام بترجمته الصديق أمير الغندور، وتعقيب أمير ثم تعقيبي على المقال، ثم إشارة من الكاتب سنان أنطون عبارة عن تعليق على الموضوع لأنني التقيته في ندوة في الكويت في تكوين وسألته عن رأيه في القضية المثارة. </span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="color: #990000; font-size: large;">بالمناسبة : جانب من هذه الحوارات نشر في موقع قل الالكتروني بالإنجليزية </span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="color: red;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">ملاحظة أخيرة: تجدر الإشارة إلى أن هناك جهود مهمة تسهم في الاهتمام بترجمة الادب العربي من هيئات مستقلة ومترجمين مستقلين، وجهات تقوم بدور مهم مثل الجامعة الأمريكية في القاهرة، ومجلة بانيبال التي تصدر بالإنجليزية في لندن، والجائزة المهمة التي أنشأتها سيف غباش- بانيبال للترجمة، وجهد موقع مثل Arablit، وغيرهم من المؤسسات والأفراد، لكن الطريق لا يزال طويلا<span style="font-size: large;"> </span></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: large;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: large;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: large;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">هل هناك
أهمية لترجمة الأدب العربي إلى لغات أجنبية حقا؟ </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red;"><b>إبراهيم
فرغلي </b></span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">أتابع
منذ فترة بحكم عملي كصحفي وكاتب ووفقا لاهتماماتي أخبار ما يترجم من الأدب العربي إلى
اللغات الأجنبية في أوربا، خصوصا للغات الإنجليزية والفرنسية والألمانية. كما أتابع
باهتمام أخبار الجوائز العربية التي تحظى باهتمام مؤسسات الترجمة وبينها على وجه الخصوص
جائزتي نجيب محفوظ التي يمنحها سنويا قسم النشر بالجامعة الامريكية بالقاهرة، والجائزة
العالمية للرواية العربية المعروفة باسم بوكر العربية. </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">ولفترة
طويلة كنت استقبل تلك الأخبار بحسن نية، وبتقدير الجهات الغربية المهتمة بترجمة ادب
ليس له شعبية عالمية، مبتسما في الحالات جميعا ابتسامة مرارة، لكني اليوم، وبعد الكثير
من المراقبة والمتابعة وجدتني اسأل نفسي سؤالا ملحاً وهو: هل ثمة أهمية بالفعل لأن
يترجم الأدب العربي إلى اللغات الأجنبية؟ وهل تؤدي مثل تلك الجوائز حقا إلى انتشار
الأدب العربي في لغات أخرى؟ وأخشى أن إجابتي على السؤالين هي إجابة بالنفي، بـ
"لا" قاطعة وبلا تردد. فمن مجمل ما نراه اليوم مترجما ومحتفى به من الأدب
العربي في الغرب، ومن الجائزتين المذكورتين وسواهما أرى أن شيئا لم يتغير، فلا هذه
الترجمات نجحت في التعبير عن الإنتاج الأدبي الحقيقي في العالم العربي من جهة، ولا
استطاعت أن تحقق أية جماهيرية لهذا الأدب، ولا أتوقع أن يحدث هذا مستقبلا طالما استمرت
الطريقة التي تعمل بها آليات الترجمة الموجودة الآن على النحو نفسه. خصوصا وأن المشكلة
الكبرى التي تواجه ترجمة الأدب العربي هي غياب مؤسسات عربية تدعم وتروج وتخطط لعملية
ترجمة منظمة. ولعله من الضروري هنا أن أذكر نفسي أننا نعيش في مجتمع فُرجة كما يقول
جي دوبور </span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;">Guy Debor</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، وأن القيم الرأسمالية الربحية تصوغ القيم في
العالم كله غربا وشرقا، وتعمل مؤسسات تسويق الصور الاستهلاكية الجبارة على خلق أسواق
تؤدي للربح ايا كان المنتج، وللأسف يبدو لي أن سوق النشر والترجمة، أوربيا وعربيا لم
يعد استثناء من هذه القاعدة. لكن ما يهمني هنا ككاتب عربي هو التأكيد على أن الكتاب
العربي الذي يتم تصديره خارج حدوده عبر الترجمة، ممثلا للمجتمع العربي الذي يصدر فيه،
أصبح ضحية مزدوجة؛ مرة من الإعلام السطحي التجاري المهتم بالصورة على حساب الجوهر في
بلد إنتاجه العربي، ثم هو، مرة أخرى ضحية أيضا
لـ "الصورة" التي تحاول المركزية الأوربية أن تقدمها للعالم عنه.
فمن الجلي اليوم أن هناك تركيزا من الناشرين على "موضوعات" كتابة وليس على
"أساليب" كتابة، تركز عادة على موضوعات مثل الفساد ودور المرأة العربية في
مجتمعها والعلاقات الجنسية خصوصا في المجتمعات المغلقة في محاولة تبدو كأنها مدفوعة
من سوق نشر يقدم للقاريء الغربي صورة تقول بأن هذه المجتمعات قد لا تمتلك كتّابا عالميين،
وهذا مفهوم مخلوق بواسطة المركزية الأوربية على أي حال، لكنها تمتلك مجتمعات يمكن للقاريء
الغربي أن يتسلى بالتعرف عليها؛ مجتمعات مغلقة غير مفهومة تنتج الإرهاب والعنف، ويعيش
اهلها العديد من مظاهر الفساد والاضطهاد وتعاني فيه المرأة من الاضطهاد الجنسي والاجتماعي، وهذه الكتب تحاول أن تفتح لكم هذا العالم. والحقيقة
أن هذه الظاهرة أصبحت مثار تعليق الكثير من الكتاب العرب والمهتمين، واقتطف فيما يلي
من مقالة لجابر عصفور الناقد والأكاديمي ورئيس المجلس الأعلى للثقافة المصري ووزيرالثقافة
سابقا، في مقال له نشر في صحيفة الحياة متأملا هذه الظاهرة مؤكدا ان ما يحركها ما يسميه
بنزعة الاستشراق الجديدة ويقول:"ترعى نزعة عالمية الاستشراق الجديد مجموعة من
الأعمال الأدبية والفنية التي ينتجها العالم الثالث بوجه عام، والعالم العربى بوجه
خاص، وهي أعمال تتوافر فيها صفات التشهير وفضح أشكال التخلف البشع في كل مكان، والفساد
المستشري على كل مستوى، بهدف التسويق لهذه الأعمال بعد ترجمتها وتوزيعها، بعد الترويج
الإعلامي لها على نحو غير مسبوق. ومن هنا نشأت ظاهرة الروايات الرائجة المحدودة القيمة
الإبداعية الفضائحية التي لا تترك فساداً أو قمعاً أو شذوذاً أو انحرافاً إلا وتبديه
مبرزة صوراً بشعة في تخلفها"، ويرى عصفور أن هذا الأمر ليس صدفة مشيرا إلى أن
"ارتباط نزعة الاستشراق بأيديولوجيا هيمنة موازية، لحقها صعود أيديولوجيا العولمة،
وتهدف إلى تحقيق أمرين، أولهما إبقاء صورة الشرق المتدني الغريب والعجيب والمتخلف والمقموع
في آن في أذهان الغربيين، تبريراً لضرورة الهيمنة الاستعمارية على هذا الشرق ، وثانيها
إيهام أبناء هذا الشرق العجيب بتخلفهم الأبدي الذي هو مصدر الإعجاب بهم، والفتنة بعوالمهم،
وذلك بما يبقي الشرق المتخلف على تخلفه، مصدراً لثروات منهوبة، ومتحفاً لعجائب البشر
وغرائب عوائدهم". المستعرب الصديق شتيفان فايدنر كان واحدا ممن احتفوا ببعض هذه
الكتب محدودة القيمة وبينها مثلا كتاب "تاكسي" لخالد الخميسي، قائلا:"سيتساءل
بعض النقاد في الغرب: "أليست القيمة الأدبية لهذا الكتاب محدودة؟". لكن علينا
حقا أن نتخلى عن الفهم الغربي التقليدي للأدب، من أجل فهم ما تمكن الكاتب من تحقيقه
هنا. علينا أن نعترف أن الخميسي قد حل بضربة حاسمة عقدة الأدب العربي المعاصر والتي
تكمن في أن المشاكل التي يفترضها أن يتناولها الكُتّاب في اعمالهم كبيرة جدا بحيث تصعب
معالجتها أدبيا". والحقيقة أنني بشكل شخصي لا أفهم لماذا يجب أن يتحول النص الأدبي
إلى وثيقة سوسيولوجية متخليا عن قيمته الأدبية؟ ولماذا يروج لحكايات من هذا النوع على
أنها ادبا من الأساس؟ والحقيقة أنه في مقابل هذه الفكرة التجارية تاكسي أنجزت الباحثة
اللبنانية دلال البزري كتابا مهما صدر عن ميريت، بعنوان "السياسة أقوى من الحداثة"
وهذا بحق هو الكتاب الذي يمكن أن يقدم لنا توضيحا رائعا للتغيرات التي مرت بها مصر
اجتماعيا وسياسيا عبر شهادات هي اجابات على اسئلة لعدد من الاشخاص من أجيال مختلفة
وطبقات مختلفة اكبرهم عمره 90 عاما واصغرهم في العشرين . واعتبرت المؤلفة أن ما قدمته
هو بحث سوسيولوجي للكيفية التي يتم بها استقبال عناصر الحداثة والتعامل معها سلبا أو
إيجابا في مقابل المفاهيم التقليدية. فهذا ما يجب أن يبحث عنه القاريء الغربي ليفهم
العرب إن شاء. وما يجعلني اشعر بالغبن تجاه
قيمة الأدب العربي في الغرب سأضرب له مثلا صغيرا يخص الكتب التي تنتج في آسيا، وتترجم
ويحتفى بها، ليس فقط لموضوعاتها بل واساسا لأساليب كتابها. أذكر عندما زرت الفلبين
قبل عامين سألت عن الكتاب الشباب فعرفوني إلى رواية كاتب شاب حازت جائزة البوكر الآسيوية
وهي </span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;">Illustrado</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> <span lang="AR-SA">للكاتب </span></span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;">Miguel Syjuco</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، وهالني المستوى الرفيع للرواية
وتركيبها والجهد المبذول فيها لغة واسلوبا ومهارة. فهذا هو الدور الحقيقي للجوائز في
ظني، وليس هذا هو وضع الأدب العربي للأسف. </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">ومن
أجل الأمانة يهمني أن أؤكد أن الكثير من الجهات ودور النشر الخاصة والصغيرة، أحيانا،
في اوربا عموما، تقوم بدور يفوق طاقتها في التعريف بأهم الروايات العربية، بمعاونة
فرسان من المترجمين النبلاء،ولكن لا تبدو أن مهمتهم سهلة. والمشكلة أن بعض الكتب التي
تترجم للكتاب العرب الكبار مثل الغيطاني والبساطي وعبدالرحمن منيف وغيرهم، على سبيل
المثال، لا يحتفى بها بالقدر التي يحتفى به بكتب متوسطة أخرى، واضرب مثلا واحدا آخر
يحضرني الآن وهو مثلا الاحتفاء المبالغ فيه برواية الكاتبة السعودية رجاء الصانع
"بنات الرياض"، وهو كتاب محدود فنيا، ولا يمكن لشخص معتاد على قراءة الأدب
الالتفات إليه، على الرغم من أن هناك كتابا آخر لروائية سعودية اسمها صبا الحرز مثلا
نشرت رواية مهمة عن مجتمع الأقلية الشيعة في السعودية، وعلاقات الغرام بين الفتيات
هناك، في أسلوب فني رفيع، كاشفة عن مهارات سردية كبيرة وصدرت بعنوان "الآخرون"
ولم يلتفت إليها أحد. لذلك اظن أن جانبا مهما مفقودا في عملية الترجمة من العربية للغات
الأجنبية وهو الجانب الأدبي نفسه، أي وضع القيمة الأدبية كمعيار أولي ووحيد، لأن العملية
القائمة الآن تقوم على عامل السياسة بمعنى محاولة التعرف على ثقافة تصدر مشكلات تخلفها
للغرب. وإقحام الأدب هنا قد تكون له بعض الفوائد لكنها في النهاية قد تسيء للأدب أكثر
مما تنفع. والدليل على ذلك أن الكتاب أصحاب الأساليب الكتابية الرفيعة، باستثناء إدوار
الخراط ربما، تكاد تكون ترجمتهم معدومة، ومن بينهم من جيل الكتاب المعروف في مصر بجيل
التسعينات مثلا مصطفى ذكري وهو سيناريست وكاتب رفيع الطراز يرى السياسة والاجتماع في
الأدب تلويث للنص الأدبي، أسلافه بروست وبورخس وكافكا، نصوصه مركبة، ذات لغة خاصة،
وثقافته رفيعة، وله عدة نصوص مهمة بينها "مراة 202" الذي أعده أحد أهم تجارب
الكتابة الأسلوبية العربية مثلا. كما أن هناك كاتبا استثنائيا هو يوسف رخا من الجيل
الجديد أيضا أصدر العام الماضي رواية مهمة بعنوان "كتاب الطغرى" تعد، في
اعتقادي، من الروايات الطليعية والتجريبية الهامة، ليس لأن لها لغة خاصة جدا وغير مسبوقة،
بل وكنص يتحيز لمفهوم الرواية بصفتها الجنس الأدبي المشغول بإنتاج الفكر، وبوصفها وعاء
الفلسفة الأدبية، وليس لكونها مرآه للواقع.تسأل معنى الهوية في مجتمع يمور بالتناقض.
وعن أسباب قبول البعض التناقضات التي يحيونها كأنهم يتكيفون مع القهر او يستبدلوا ذلك
بالانسياق الكامل لسلطة دينية كأنهم جماعات من الزومبي؟ بالإضافة إلى صوتين بارزين
في تجديدهما في النص الروائي الجديد غير التجاري والذي يعتمد على مفاهيم ما بعد الحداثة
في الكتابة الأدبية وهما نائل الطوخي "ليلى أنطون"، وطارق إمام "هدوء
القتلة". </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"> وحتى الأدباء أصحاب التجارب الاستثنائية الراحلين
من جيل محفوظ مثل يحي حقي صاحب الأسلوب الرفيع واللغة الخاصة لم يترجم من أعماله ربما
سوى "قنديل أم هاشم" رغم ان له مجموعات قصصية في غاية الأهمية، أو رواية
سعد مكاوي "السائرون نياما" وهي إحدى تحف النثر العربي المعاصر لم يترجما
على حد علمي، وكذلك سنجد أن كاتبا مثل اللبناني ربيع جابر وهو أحد الكتاب المخلصين
للرواية وأغزر الكتاب العرب إنتاجا من جيله مع العراقي علي بدر، لا يحظيان بالحفاوة
التي تحظى بها نصوص اقل مستوى كثيرا مما ينتجه كل منهما. </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">هناك ايضا كاتبا مصريا مهما
هو محمد المخزنجي وهو قصاص في المقام الأول، موهوب بشكل كبير، ويعد امتداد عملاق القصة
المصرية يوسف إدريس، لم يترجم بالشكل الكافي، وأظن أن إدريس نفسه لم يلق ما يستحقه
من اهتمام. والقائمة طويلة من الكتاب المهمين
من حيث قيمة نصوصهم ولم تلتفت لاعمالهم الترجمة اذكر على سبيل المثال منهم، الكاتب
المصري الراحل صبري موسى صاحب النص الفاتن "فساد الأمكنة"، أو الكاتب المصري
فتحي غانم وله عدد من الروايات المهمة بينها مثلا رواية "الافيال"، ومن الكويت
إسماعيل فهد إسماعيل، بل حتى الكتاب المهمين الرواد في الجزائر مثل الطاهر وطار ومحمد
زفزاف أكاد لا اسمع عن شيء ترجمة لأي من كتبهما، وإن لم اكن متأكدا من ترجمة اي منهما
للألمانية وهما رائدان مهمان في السرد العربي المعاصر، والفلسطيني غالب هلسا، كما أن
هناك اصواتا شابة مجيدة ولها تجارب مهمة لم اسمع عن نصوص قد ترجمت لهم إلى أي لغة اجنبية
مثل السورية مها حسن ولها رواية جيدة جدا اسمها "حبل سري" عن معاناة الأكراد
السوريين في هويتهم، أو علي المقري من اليمن، وحسين العبري من سلطنة عمان وله رواية
جميلة بعنوان "الوخز"، تتناول عالمي المرض النفسي والقهر السياسي في سلطنة
عمان بمهارة سردية. وغير هؤلاء الكثير من الأسماء. عندما زرت المانيا كراو مدينة شتوتجارت في العام
2004 لاحظت أن معرفة الالمان بالعرب غائمة، يكادون لا يفرقون حتى بين مدن منغلقة وذات
ثقافة صحراوية مثل السعودية وبين بلد صاحب حضارة قديمة مثل مصر أو مدينة شبه اوربية
متحررة تماما مثل بيروت، ويتعاملون مع العرب ذهنيا ككتلة جغرافية متماثلة تمتليء بالتخلف
والعنف والرجعية ..الى آخر الكلاشيهات الموروثة من الكتابات الاستشراقية الكلاسيكية.
وبمثل هذه التصورات العامة والمشوشة، قد تكون مهمة إثبات أن هذا العالم يمتلك أدبا
قيما وكتابا لا يقلون عن نظرائهم في العالم، وان لديهم مدارس واساليب ادبية مختلفة،
مسألة ليست من السهولة بمكان. واليوم لا أظن أن الفكرة التي يروج لها شتيفان فايدنر
بالاحتفاء بالكتب متوسطة القيمة لأجل التعرف على العالم العربي سيحقق الهدف، بل العكس
صحيح، وهو ما يحدث الآن مع الثقافة العربية التي احتفى بها في فرانكفورت في العام
2004 ولكن بلا أثر حقيقي في تحفيز الإقبال على قراءة هذا الأدب كما هو شأن أدب آسيا
وامريكا اللاتينية، لاختلاف المنطلق الذي تم منه تناول تلك الأعمال الأدبية.</span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEis7vt3FkdzeIHAYlmiqkFzfOF8xdjwomljNM6dBe3HceQ9gOyPUBs43Res3QYTResdubddqxVImWdlIG_1FTG0Yez8d3TEHQokzz61xRstSxALvJ1tzZcfDvxF1DQyY9z7hUkPImN7rTWK/s1600/fadaad-160117-3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="468" data-original-width="838" height="178" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEis7vt3FkdzeIHAYlmiqkFzfOF8xdjwomljNM6dBe3HceQ9gOyPUBs43Res3QYTResdubddqxVImWdlIG_1FTG0Yez8d3TEHQokzz61xRstSxALvJ1tzZcfDvxF1DQyY9z7hUkPImN7rTWK/s320/fadaad-160117-3.jpg" width="320" /></a></div>
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: large;"><b><u><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">رداً على سؤال إبراهيم فرغلي:</span></u></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: large;"><b><u><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"> "هل من الضروري ترجمة الأدب العربي؟</span></u></b><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><b><u><span dir="LTR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>"<o:p></o:p></span></u></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: large;"><b><u><span dir="LTR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><br /></span></u></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="color: red;">بقلم: جوناثان رايت</span></span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="color: red;"><br /></span></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">ترجمة: أمير الغندور<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">ما هي بالضبط شكوى</span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;"> إبراهيم فرغلي ضد أولئك الذين
يختارون ويترجمون وينشرون ويشجعون الأعمال الأدبية العربية بلغات أجنبية وأغلبها
أوروبية؟ وما هي الحلول التي يقترحها كبدائل للنظام الحالي المعيب؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">لنأخذ الشكاوى واحداً تلو الآخر:<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">"فلا هذه الترجمات نجحت في التعبير عن (الطبيعة
الحقيقية) للإنتاج الأدبي في العالم العربي..." <o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">لست متأكداً </span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;">من أين أبدأ مع هذه الشكوى، حيث الذاتية
متغلغلة بعمق في هذه العبارة. فهناك إحساس ينتمي للرومانسية الألمانية في القرن
التاسع عشر، فيما يتعلق بتعبير "الطبيعة الحقيقية" هنا، وأنا أود أن
أشكك في أن الأدب العربي له "طبيعة حقيقية". فهو مثل كل الإبداعات
البشرية الأخرى، يتنوع بشكل واسع، ومن الغرور أن نزعم أن أي عمل واحد هو
"أكثر حقيقية" وتعبيرا عن جوهر معين من أي عمل آخر. لكن إذا كان يقصد أن
الأعمال المترجمة لا تعكس النطاق الكامل للأدب باللغة العربية، فمن المحتمل أنه
على حق. ولكن هذا ينطبق على أي لغة. فالحقيقة المحزنة هي أن هناك سوقاً محدودة
للغاية للأدب الأجنبي المترجم في العالم الناطق باللغة الإنجليزية ، وهناك الكثير
من المنافسة. فالقراء يفضلون الأعمال ذات الشخصيات القوية والسرديات القوية. ولا
يبدو أن نخبة الكتاب المفضلين في الساحة الأدبية العربية ماهرون في تقديم ذلك لهم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">"</span></b><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">ولا استطاعت (هذه الترجمات) أن تحقق أية جماهيرية لهذا الأدب"</span></b><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">. <o:p></o:p></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">هذه الشكوى</span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;"> خاطئة بشكل بين. بالتأكيد أرقام
المبيعات متواضعة، لكن الناشرين لا ينشرون الكتب ليراكموها في المخازن. لكن المجادلة
بأن انخفاض المبيعات هو أحد أسباب التوقف عن المحاولة هو قمة الانهزامية. فنحن قد
نحظى بعروض لهذه الكتب في وسائل الإعلام الرئيسية من وقت لآخر، وهي أمر كان نادر الحدوث
قبل عشرين عاما مضت.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">"ولعله من الضروري هنا أن أذكر نفسي .. أن القيم الرأسمالية الربحية تصوغ
القيم في العالم كله غربا وشرقا... وللأسف يبدو لي أن سوق النشر والترجمة، أوربيا
وعربيا لم يعد استثناء من هذه القاعدة</span></b><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">."<o:p></o:p></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">حسنا ، نعم ، </span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;">هذا صحيح إلى حد ما. لكن ألم يكن
الحال على هذا الشكل دومًا، باستثناء عندما تسيطر الدولة بشكل كامل على شركات النشر،
كما هو الحال في الاتحاد السوفييتي على سبيل المثال؟ لكن إلى جانب ذلك، هناك تمويل
من منظمات غير حكومية وشبه الحكومية للترجمة الأدبية، وهذا يسهم مساهمة كبيرة في
حالة الترجمة العربية-الإنجليزية. قد تجادل فيما يخص الطريقة التي يختار بها مانح
التمويل نوعية الأعمال، لكن هذه مسألة مختلفة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">"... تبدو كأنها </span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">مدفوعة </span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">من</span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"> سوق نشر يقدم للقارئ</span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"> الغربي صورة تقول بأن
هذه المجتمعات (العربية) ... مجتمعات مغلقة </span></b><b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">غير مفهومة تنتج الإرهاب والعنف، ويعيش
اهلها العديد من مظاهر الفساد والاضطهاد وتعاني فيه المرأة من الاضطهاد الجنسي
والاجتماعي..."</span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">هذا اتهام بشع، والدليل عليه ضئيل للغاية. ومن
الغريب أنه عندما يتم الضغط لإظهار الدليل على أن الناشرين الغربيين يفضلون مثل
هذه الكتب عن عمد، فإن أصحاب هذا الاتهام غالباً دوما ما يستشهدون بكتب مكتوبة
أصلاً بالإنجليزية، بواسطة بعض المستبعدين الراغبين في الاستفادة من هذا الشق من السوق.
لكني أعجز حقاً عن إيجاد أي كتاب باللغة العربية تم ترجمته إلى اللغة الإنجليزية
يتوافق مع وصف فرغلي – وأقصد كتاب تم فيه عن عمد تضخيم هذه الجوانب من المجتمع العربي
بهدف زيادة مبيعاته. فإذا كان لدى فرغلي أمثلة جيدة، فدعنا نناقشها. إلى جانب ذلك،
فمن ذا الذي بإمكانه أن ينكر أن العنف والفساد والتعصب والنظام الأبوي هي سمات
بارزة في العديد من الدول العربية في هذا العقد؟ ولماذا لا يكتب الكتاب العرب عن
مثل هذه الأمور؟ إن رأي مصطفى زكري حين "</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">يرى السياسة والاجتماع في الأدب تلويث للنص الأدبي</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">" هو رأي غريب. </span><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">ف</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">بالطبع هناك مكان ما للأدب </span><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">ذي </span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">الطابع الشخصي التام، لكنه ليس في الأدب العالمي العظيم (هل
نجده في الحرب والسلام؟ أو في أنتوني وكليوباترا؟ أم لدى نجيب محفوظ؟) فليس بينهم
ما يتفق مع حديث مصطفى زكري عن التلويث. و</span><span lang="AR-KW" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">بالتأكيد سيكون هذا الأدب </span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">أقل ثراء بكثير إذا ما إذا ما أضطر لفعل ذلك.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">أما نظرية جابر عصفور عن </span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;">وجود مؤامرة من نزعة
الاستشراق الجديد لفرض الهيمنة من خلال صور المجتمع العربي، فهي بالأساس نسخة أشد
بارانويا وعصبية من الشكوى المذكورة سابقا. فأنا لا أرى أي دليل عليها. أخبرنا
بالأعمال التي تعترض عليها. بل أظن أنه في حالة جابر عصفور، الذي لم أقابله أبداً
ولم أقرأ له أبداً، فإن هذه الشكوى قد يكون لها علاقة بحقيقة أن أعماله الخاصة لم
تترجم. لماذا هذا الأمر، لا أستطيع أن أحكم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">أما هجوم فرغلي على "تاكسي" لخالد
الخميسي، فهذه قصة قديمة، لكن فرغلي يضيف إليها حيلة جديدة حين يفترض خطأ أن "تاكسي"
هي محض تقارير اثنوجرافية - "</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">لا أفهم لماذا
يجب أن يتحول النص الأدبي إلى وثيقة سوسيولوجية متخليا عن قيمته الأدبية؟"</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">، كما يقول. بطبيعة الحال، "تاكسي" هي
رواية، بل وقطعة جميلة من الأدب المصري اليومي، وتحتوي على شخصيات قوية ولغة ثرية وحيوية.
لذا أظن أن المنهج الذي يتبناه على ما يبدو كل من إبراهيم فرغلي وجابر عصفور هو
منهج متكبر، ونخبوي، وشعاراتي ومضلل. إنهم يعيقون نشر الأدب العربي في جميع أنحاء
العالم عن طريق التقليل من شأن الكتاب الذين يجب أن يكونوا متضامنين معهم. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">"</span></b><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">اظن أن جانبا مهما مفقودا في عملية الترجمة من العربية للغات الأجنبية وهو
الجانب الأدبي نفسه، أي وضع القيمة الأدبية كمعيار أولي ووحيد، لأن العملية
القائمة الآن تقوم على عامل السياسة</span></b><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">". <o:p></o:p></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">هذا الموقف مثير للضحك</span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;"> بصراحة. من سيفرض مثل هذا
المعيار؟ من سيخبر الناشرين أنهم لا يمكنهم نشر مثل هذا الكتاب أو كتابه لأنه ليس "أدبيًا"
بما فيه الكفاية؟ أي نوع من الديكتاتورية الأفلاطونية يريد فرغلي فرضها علينا؟ لا،
لن نتلقى الأوامر من الآخرين. سننشر ما نحب، ولأي أسباب نراها مناسبة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">بالنسبة لحديث فرغلي</span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;"> عن المؤلفين الذين تنعدم
ترجمة أعمالهم وعن المؤلفين الذين تتضخم ترجمة أعمالهم، فلا أريد الخوض في
التفاصيل هنا لأنني متردد في مناقشة الأفضلية النسبية للكتاب الأحياء، بشكل علني. لكن
هناك بعض سوء الفهم الغريب في حديثه - يوسف رخا، على سبيل المثال، تمت ترجمة أعماله
بسرعة كبيرة وحصل كتابه على جائزة بانيبال في العام الماضي. كذلك تمت ترجمة نائل
الطوخي. وقد قمت بترجمة "السائرون نياما" لسعد مكاوي، لكن دار الشروق
مترددة في نشره، ربما لأنهم لا يعتقدون أنه سيبيع بشكل جيد. وقد أعترض على
اعتبارها تحفة فنية، فهي تمتلئ بالصور النمطية الفظيعة والمفككة عن المجتمع
المملوكي، كما أن مكاوي يستخدم فيها لغة متضخمة بعض الشيء لمجرد التباهي، على ما
يبدو. لكن من العجيب، أنك إن أردت أن تحدد كتابًا يستوفي معايير الدعاية "الاستشراقية
الجديدة"، فستجد أن "السائرون نياما" هو مثال جيد على ذلك.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">إذن ما الحلول التي يقترحها إبراهيم فرغلي؟ إنه يلمح
في البداية إلى أنه ربما ينبغي علينا التخلي عن المشروع تمامًا. وهذا اقتراح عبثي وضار
للغاية بعملية الحوار بين الثقافات التي أفترض أنه يؤيدها. أو ربما هو يقصد أنه من
الجيد أن تتم ترجمة المؤلفين الذين يفضلهم هو، لكن ليس من الجيد ترجمة المؤلفين
الذين لا يوافق عليهم. لكن من هو ليمنح نفسه هذه القوى الحاكمية؟ لكنني أعتقد أن
مفتاح حديثه يكمن حقيقة في هذه العبارة: "</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">خصوصا وأن المشكلة الكبرى التي تواجه ترجمة الأدب العربي هي غياب مؤسسات عربية
تدعم وتروج وتخطط لعملية ترجمة منظمة</span><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;">". هذه نزعة نخبوية-دولتية عربية عفا عليها الزمن
تعاود رفع رأسها القبيح. ذلك إن ما يقترحه فرغلي حقا هو أن عملية الاختيار يجب أن
توضع في أيدي البيروقراطيين العرب العاملين في مجال الثقافة، الذين من المؤكد أن
لديهم آراء رجعية في اللغة والابتكار. ونحمد لله أن هذا لن يحدث أبدا.</span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><b>الجزء الثاني من التعليقات قريبا </b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR" style="font-family: "times new roman" , serif; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: white; color: #222222; font-family: sans-serif; font-size: 14px; text-align: left;"><br /></b></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-73189109578939552172018-04-20T14:31:00.001-07:002018-04-20T14:32:38.273-07:00جنية في قارورة، ثاني روايات ثلاثية جزيرة الورد <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
</div>
<div style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 21.3333px;"><br /></span></div>
<span style="color: red; font-size: x-large;"></span><br />
<div style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: x-large;"><span style="font-family: "arial" , sans-serif; text-indent: 6.9pt;">جنية في قارورة لإبراهيم فرغلي </span></span></div>
<span style="color: red; font-size: x-large;">
</span><br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: center; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;">تضع يدها على حدود غير منظورة </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: center; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: center; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;">مقال :لبنى الأمين</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: center; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: center; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMG0nwaDwj7xNPbIwX3njroL3s3hx-B9Rw4w45hMt5IBFbsxxCJQH7FVvx3ZmOHMd4JaFw4_Kpw4vMK3czaGVtFMIiapkeKbuW3OlMeIsIyXv_w2StwHHHxB4fBMPpXN_8Vsmoyye3RIeB/s1600/unnamed-1-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="330" data-original-width="660" height="160" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMG0nwaDwj7xNPbIwX3njroL3s3hx-B9Rw4w45hMt5IBFbsxxCJQH7FVvx3ZmOHMd4JaFw4_Kpw4vMK3czaGVtFMIiapkeKbuW3OlMeIsIyXv_w2StwHHHxB4fBMPpXN_8Vsmoyye3RIeB/s320/unnamed-1-1.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: center; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , "sans-serif"; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhfLRFSiCAdR-TkM1-6Qqsnw-AWtOH2S_ngSCMy9B0LsCWUssKPdjoc0P40MtIsZq_Y8qtrKrvB29Lhnef1WM2umTOX_QsFH6wTAkJf0wzZsCGMoAkDgnjGIepZpJhJuju3rsHdhtuQSKll/s1600/cda421d0b49a9fe7cbf7bf2b6a604e75.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="215" data-original-width="236" height="364" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhfLRFSiCAdR-TkM1-6Qqsnw-AWtOH2S_ngSCMy9B0LsCWUssKPdjoc0P40MtIsZq_Y8qtrKrvB29Lhnef1WM2umTOX_QsFH6wTAkJf0wzZsCGMoAkDgnjGIepZpJhJuju3rsHdhtuQSKll/s400/cda421d0b49a9fe7cbf7bf2b6a604e75.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">مع الصديقة الكاتبة والفنانة ميسون صقر خلال حفل توقيع جنية في قارورة قبل سنوات</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , "sans-serif"; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , "sans-serif"; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">بعيداً من الطابع السحري او
الاكزوتيكي الذي يمكن ان يحيل</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">عليه عنوان مثل "جنية في
قارورة"، يلجأ المصري ابراهيم فرغلي في روايته الصادرة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">اخيراً ، الى كتابة تحاول رصد تفاعل الواقع المجتمعي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">المصري
مع بعض ما يطرحه العالم المعاصر من اشكاليات ترغم الافراد على اعادة بلورة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">مفاهيمهم
ومنظوماتهم الأخلاقية والنفسية والعاطفية. في زمن العولمة وانتفاء الحدود</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">بين
البلدان والمجتمعات والأفراد، يضع فرغلي يده على حدود غير منظورة تتحكم بأفكار</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الأفراد
وعاداتهم وسلوكياتهم، متسببةً بشرخ هائل وفصام قاسٍ بين ما يعلنونه من</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> أ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">فكار
تحررية وعيش يحاكي الذهنية الغربية، وما هو راسخ ومتجذر فيهم ولا يكشف عن</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">نفسه إلا في لحظات الخيارات المصيرية.هو فصام سنعيش تعقيداته مع البطلة حنين،</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">المصرية
التي نشأت في فرنسا وعاشت فيها، إلا أن موت والدها وحياتها الجامحة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">المفتقدة
كل بوصلة توجّهها صوب الاستقرار والأمان، سيجعلانها تقرر العودة الى وطنها</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الام
علّها تجد هناك ما ظلت تبحث عنه عبثاً في فرنسا: ذاتاً واثقة من هويتها</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">وانتمائها.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"> يتابع الكاتب تطور نموها العاطفي والجنسي، من قبلاتها الأولى الى أقصى</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">لحظات
جموحها، مروراً بالفترة التي ظنّت فيها ان لديها ميولاً سحاقية، مضيئاً على</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">نوع
من الإزدواجبة في شخصية هذه الفتاة الخجولة والهادئة والمنكسرة في البيت وفي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">حضور
والدها. اما خارج "الرحم" الأبوية، فتطلق العنان لنزعة استعراضية، كما
تسميها،</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">ولجموح في التصرفات. وفي كل مرة يكون سلوكها مدفوعاً ببحث
مرتبك عن استقرار عاطفي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">لا تجده. واذ يرتسم شيئاً فشيئاً
تاريخها الشخصي، يكشف السرد عن شخصيات اخرى تدخل</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">حياتها وتخرج
منها وتبدو جميعها محكومة بالفصام نفسه، وإن بدرجات واشكال متفاوتة.في</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الجزء
الثاني من الرواية المؤلفة من ثلاثة اجزاء، وفي موازاة قصة حنين، يتسلم السرد</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">صوت
قادم من عالم آخر (نفهم من خلال الغلاف الخارجي للرواية انه صوت عماد الذي كان</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الصوت
الاساسي في رواية سابقة للكاتب هي "ابتسامات القديسين")، يقيم مقارنات
بين</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الواقع الارضي الموهوم وحقيقة هذا اللامكان الذي ينتمي هو
اليه، ويأتي ليطرح اسئلة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الانسان الكبرى حول الوجود والمعرفة
والاخلاق متحدثاً عما يسمّيه "جوهر الحقيقة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>"</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>،</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">هذا الذي لا يسع الأحياء إدراكه.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">باستثناء عوالم عماد السحرية، تحمل معظم شخصيات</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الرواية خطابين
ووجهين وسلوكين يأتي تناقضهما الصارخ ليصبّ في رسم بانوراما معولمة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">عن
انسان اليوم الذي تتحكم فيه اصولية مضمرة تظهر من وقت الى آخر لتطيح، بضربة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">قاضية،
كل البناء التسامحي المعلن. وهي اصولية قد تكون دينية او عرقية او جنسية أو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">وطنية،
يغذّيها جهل تام بالآخر الذي مهما تبلغ العلاقة به من مراحل متقدمة تظل</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">علاقة
سطحية قائمة على أحكام مسبقة وصور نمطية متطرفة. </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">هكذا ستنتهي منذ بداية</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الرواية
قصة الحب التي تجمع حنين بديفيد، الفرنسي اليهودي الذي سيقرر ذات يوم أنه </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> "</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">يريد أن يكمل دينه بالذهاب الى ارض الميعاد". إلا أن حنين
تتميز عن الشخصيات الأخرى</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">بأنها لا تكفّ عن طرح الأسئلة وإعادة
النظر في المسلّمات والأفكار. حتى والدها</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">المتوفى لا ينجو
من إعادة التقويم هذه. فاستناداً إلى جزء من مذكراته فضّل اخفاءه</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">عنها،
ستشكك في أنه رغم تجربة زواجه هو المسلم بوالدتها المسيحية ظل تسامحه سطحياً</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">ومصطنعاً:
"هل يمكن ان اكون تعرضت للتضليل وظننت أن أبي مثالي ومتسامح لأنه أحب أمي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">وتزوجها
على ديانتها، بينما هو يحتفظ في أعماقه بنموذج المتعصب المتخلف؟". </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; mso-line-height-alt: 15.25pt; text-align: right; text-indent: 6.9pt; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">هذا</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">السؤال
وسواه سينتج منها صدام حاد بين مثاليات حنين والواقع المحكوم بازدواجية قد</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">تبلغ
حد النفاق، مما سيجعلها تتخبط في متاهة لا تعرف كيف السبيل للخروج منها:
"يبدو إ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">نني جننت، ولكن ما المانع في الجنون والعالم نفسه يعاني
الاختلال؟ فهل سأكون أنا</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">العاقلة الوحيدة في هذه
المتاهة؟". من خلال أطروحة الدكتوراه التي تحضّرها حول</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">العلاقات
الجنسية وتأثرها بالمستوى الاقتصادي للمجتمع المصري، ستعاين حنين عن قرب</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">بعض
مظاهر هذه الازدواجية على غرار سلوكيات، من مثل ترقيع غشاء البكارة أو التحرش</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الجنسي، أو ازدياد عدد الفتيات المحجبات اللواتي لا تمتنع غالبيتهن عن ارتداء</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> "</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">البناطيل الضيقة التي تغطي الأرداف الكبيرة المدملكة المتمايلة
يمنة ويسرة بلا</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">رادع"، وذلك كجزء من ميل عام إلى
ذوبان الخيارات الشخصية في سلوكيات جماعية تفقد</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">تدريجاً
مسوغاتها الأولى ومعانيها الأصلية. فها هي تفاجأ بابنة عمتها نسرين التي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">تحجبت
فقط لأن كل صديقاتها فعلن ذلك.كما سترصد عدم ارتياح الفتيات في اجسادهن</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">وشعورهن
الدائم بأن ثمة من يتلصص عليهن. وإذ نراها تغوص في مدوّنات مصرية لفتيات</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">يكتبن
عن حياتهن الجنسية بحرية وتحرر تامين، لكن خصوصاً بنضج ووعي يصعب إيجادهما في</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الواقع،
تكشف عن مجتمع افتراضي نشأ على هامش المجتمع الواقعي ويكاد يتحول بديلاً</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> أ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">كثر
صدقية منه. وفي طريق بحث حنين عن ذاتها، مستندة إلى مرجعيات ونقاط استدلال</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> أ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">دبية
وفنية وسينمائية، نستعيد كذلك معالم العاصمة الفرنسية من شوارع ومقاه ومعالم</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">مختلفة،
تبدو اكثر وضوحاً مما سيكشف عنه السرد حول القاهرة والمنصورة. إلا أن بين</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">صورتي
هذين المكانين، تبرز صورة اخرى لمدينة زجاجية طالعة من احلام حنين لتعكس حلم</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الشفافية
المطلقة، فلا يعود هناك فرق بين الداخل والخارج، بين المعلن والمضمر.</span><span dir="LTR" style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">مدينة
تشكل النقيض لـ"تلك الصناديق الإسمنتية (حيث) نتنفس بالكاد، ننام ونقضي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">حاجتنا،
ونمارس الحب بسرعة لنلحق بدوائر الحياة التي تنتظر خروجنا لتستهلكنا". في</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">النهاية،
سيصل سعيها الى طريق مسدود تكشف عنه علاقتها بعلي الذي يحمل كل تناقضات</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">الرجل
الشرقي المعاصر ويشكل في رأيها نموذج "انصاف المتفتحين".ولن يكون قرارها</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">بالعودة
الى باريس الا نوعاً من الاقرار الضمني بأن مجتمعاتنا لا تزال غير مؤهلة</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">لاستيعاب
حاجة الافراد الى مساحتهم الشخصية وحريتهم الجسدية والجنسية كما الفكرية</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif;">والعاطفية</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span></span><span dir="LTR" style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.</span><span style="font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
نشرت في النهار اللبنانية </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-91033524330372465372018-04-20T01:58:00.001-07:002018-04-20T03:09:40.285-07:00القراءة الغربية الخطرة للأدب العربي<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">القراءة الغربية الخطرة للأدب العربي </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<br /></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">إبراهيم فرغلي </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<br /></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">قرأت باهتمام تعليق جوناثان رايت </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">حول ما كتبته في موضوع </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ترجمة الأدب</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> العربي</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> في الغرب</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">، كما قرأت تعليقات من تدخلوا للنقاش، وخصوصا روبن موجر، مترجم مقالي للإنجليزية، والذي أبدى عددا من التعليقات المهمة حول وضع ترجمة الأدب العربي، أو بالأحرى سوق ترجمة الأدب العربي في الغرب. </span></span></span></div>
<div class="s4" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 10px;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">وقبل العودة للتعليق</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> على بعض ما جاء في تعليقات رايت</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">، أ</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ود</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> أن أشير أنني قرأت مؤخرا كتابا بعنوان </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">"</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">سنة القراءة الخطرة</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">"</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> للكاتب البريطاني آندي ميللر، وفيه يقدم تجربته حول قراره بقراءة خمسين عملا أدبيا من تلك التي يمكن أن توصف بأنها كتب </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">عظيمة، أو أساسية.</span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">ميللر في هذا الكتاب يقدم خلاصة خبرته في تجربته لقراءة 50 كتابا من كلاسيكيات الأدب المعاصر، التي توصف بأنها كلاسيكيات، أو بأنها كتبا مهمة، أو عظيمة. الكتب التي ينبغي أن يقرأها الإنسان في حياته، ليس ليتعلم أو ليعرف بل ربما لينقذ حياته. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">عناوين من نوع موبي ديك لملفل، الحرب والسلام لتولستوي، المعلم ومارجريتا لبولغالكوف، ميدل مارش لجورج إليوت، الجريمة والعقاب لديستويفسكي، الفردوس المفقود لجون ميلتون، محبوبة لتوني موريسون، ملحمة جلجامش، ومكتب البريد لوبوكوفسكي، والبيان الشيوعي لأنجلز وماركس، البحر.. البحر لآيريس مردوخ، وسواها من بقية عناوين قائمة الخمسين كتابا التي أسماها "قائمة الإصلاح"؛ إصلاح حياته هو البريطاني الذي اكتشف فجأة أنه أهدر حياته بعيدا عن القراءة رغم علاقته الوثيقة بها طفلا، وأنه أهدر مناخ الحرية الذي نشأ فيه وهو يتهرب من قراءة الكتب العظيمة تكاسلا، أو هربا من صعوبتها، أو ادعاء بأنه قرأها.</span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">طبعا انتبهت </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">إلى </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">غياب أي كتاب عربي من قائمة آندي ميللر، مع العلم أنه باستثناء بعض كتب كبار الكتاب الروس، ورواية لماركيز، وملحمة جلجامش، فإن أغلب القائمة تدور في فضاء الكتب التي أنتجها المؤلفون البريطانيون والأمريكيون،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> أي أن أغلبها تنتمي للثقافة الأنجلوفونية</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">، فليس هناك ذكر أيضا لكاتب من الصين أو اليابان أو إفريقيا. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">وهذا ما يجعل المرء يفكر، مرة أخرى، في أسباب الظاهرة، وموضوعنا هنا ليس بعيدا عنها، فصحيح أن القارئ الغربي مهتم بثقافته</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> ومنجزه الأدبي الخاص بهذه الثقافة،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> ولا يبدو أن </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">الثقافة العالمية تعني له الكثير،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> خصوصا بعد عقود طويلة م</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ن تأكيد ظاهرة المركزية الأوربية.</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> وصحيح أيضا أن البيست سيللر أصبح ظاهرة عالمية، وهذا ما يجعل القارئ العام في العالم متشوقا لقراءة هذا الأدب الخفيف المسلي الشيق غير المجهد، وهذا لا علاقة له بكتاب ميللر، لأن الكتب المختارة لديه بالفعل مهمة جدا وبعيدة في أغلبها عن المنطق التجاري، لكن يبدو أنه من الصحيح أيضا أن المنطق التجاري هو الذي يتسيد حركة النشر في العالم، وبالتالي يضاعف ذلك من التأثير على الثقافات غير</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> المركزية، وبينها الثقافة العربية. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">سأتغاضى تماما هنا عن </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">السخرية</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> في تعليق جوناثان رايت، </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">والنبرة المتعالية أيضا في تناوله مقالي ب</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">لنقد والتعليق، </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">كما سأتجاوز الإشارات التي تبادلها مع روبن موجر حول أوضاع الكتاب العرب، الذين يعانون من قلة المقروئية فيرون في الترجمة وسيلة لكي تكون الكتابة وسيلة للحصول على الأموال، وإن كان من المهم الانتباه لدلالاتها في رؤية المترجم الغربي للكاتب العربي الذي ينقل عنه!. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">كما سأتجاوز ما يصفه بهجومي على الكتاب الذين تمت ترجمتهم، علما أنني لم أهاجم، بل نقلت ما قاله مستعرب ألماني عن كتاب تاكسي لخالد الخميسي، وهو يروج لقراءته مؤكدا أنه قد لا يكون كتابا فنيا، لكنه مهم. ويبدو أن ترجمة جوناثان للكتاب قد جعله يتصور أن الأمر شخصي، فدافع عن اختياره للكتاب بالقول أنه قطعة من الأدب الخالص. ثم زعم أن نص "بنات الرياض" أكثر ثراء في لغته العربية عن النص الأصلي! </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">سأتجاوز هذا لأنها تفاصيل بعيدة تماما عن الواقع لأي قارئ مبتدئ في الأدب العربي، وهذه كتب موجهة للمراهقين، وقد تجاوزها حتى المراهقون اليوم. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"><span style="font-size: x-large;">لكني سأتوقف أمام دفاع جوناثان رايت المستميت، تقريبا في كل النقاط التفصيلية التي توقف عندها، عن المنطق التجاري الذي يخضع له، لأنه يجب أن يوفر للناشر ما يرغب في نشره! </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ويبدو أيضا أن علي التوضيح أنني حين عنونت مقالي بالقول "هل من ضرورة لترجمة الأدب العربي؟" لم أقصد بطبيعة الحال </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">الدعوة لوقف ترجمة الأدب العربي، </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">لكن المعنى البديهي للسؤا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ل هو: متى يتوقف الغرب، بمترجميه</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">وناشريه وقراءه، وإعلامه بالنظر للأدب العربي بوصفه وسيلة للتلصص على م</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">جتمع مكبوت؟ ومتى يتوقف الغرب عن</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> اعتبار الكاتب العربي، كاتب</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> من الدرجة الثانية الذي لا يمكن أن ينتج أفكارا، أو يضيف لمسار السرد في العالم؟ وسؤالي في المقال يعني بالتالي، </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">أنه </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">إذا استمر هذا المناخ في تأكيد هذه الكلاشيهات التي يبدو الاستشراق الجديد راغبا في ترسيخها، فإن هذه الترجمات ستكون بلا قيمة لأنها لا تقدم للعالم الصورة الحقيقية للأدب العربي، كمنجز فني سردي في المقام الأول. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">والحقيقة أن عديد</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> مما ذكره جوناثان في تعقيبه، بادعاء أن جابر عصفور ينتقد الاستشراق الجديد لأنه يرغب في ترجمة نصوصه، أو اتهامي بأنني ديكتاتور يقرر للمترجمين ما ينبغي ان يترجموه وما لا ينبغي، وغير ذلك من العجائب قد أعفاني من الرد عليها تعقيبين مهمين للمترجم السوري يزن الحاج، والباحث المصري أمير الغندور. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">فما يهمني في الحقيقة هنا التأكيد أنه من غير الجائز أن يعرف الغرب كاتبة مثل رجاء الصانع، لا يضعها النقد الأدبي العربي في حسبانه، مقارنة بكاتب ثقيل</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">، من الطراز الرفيع،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> مثل عبدالرحمن منيف مثلا. كما أنه ليس من الطبيعي أن يعرف القارئ الغربي نصا مثل تاكسي، ولا يعرف أعمالا مهمة لجيل الستينات المصري مثلا، أو </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">أسماء كثيرة جدا أخرى ولا أريد أن أعود لضرب أمثلة، لأن أي متابع للأدب العربي يعرف العديد من الروايات المهمة اليوم، وكلها بالتأكيد يتفق على أنها لا يمكن أن تدرج مع بنات الرياض أو تاكسي في أي سياق، تماما كما يمكن لأي قارئ غربي أن يفهم أنه لا يمكن أن يقارن بين رواية لدان براون ورواية موبي ديك لهرمان ميلفل، مهما بلغ النجاح التجاري لدان براون. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">النقطة الثانية التي استوقفتني هي الامتث</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ال المدهش من قبل </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">جوناثان</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> رايت</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> لمنطق السوق التجاري، و</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">لمزاج </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">القارئ العام المدلل الذي يرغب في قراءة كتب سهلة لطيفة للتسلية، واعتباره أن أي كتب لا تخضع لهذا المعيار التجاري مكانها أقسام دراسة الأدب العربي في الجامعات الغربية. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ودوري ككاتب هو مواجهة هذه الظواهر التجارية في الأدب العربي وكذلك في الغرب، لأن تحويل سوق النشر إلى مجرد مجال للاستهلاك الخفيف، في مثل هذا التوقيت الذي نرى فيه العالم</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> شرقا وغربا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">،</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> وهو يموج بالعبث والفساد بسبب سيادة القيم الاستهلاكية، ونفوذ </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">القيم النيوليبرالية التي لم تغذ شيئا كما فعلت في تغذية </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">رأس المال الفاسد</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">، وتمكينه</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">على حساب كل القيم، هو بمثابة جريمة لا ينبغي أن نتركها تمر لأن المترجمين يرغبون في البحث عن نصوص تدر عليهم المال، ويرضى عنها الناشرون الرأسماليون المنتفعون من سيادة النيوليبرالية التي تضاعف أرباحهم على حساب أي شئ. وهذا بالتأكيد لا يعني التوقف عن إنتاج الأشكال المختلفة من الكتب الخفيفة والمسلية والمعرفية وغيرها، ولكن المقصود ألا تكون هذه هي الخيار الوحيد. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">وعلينا ألا نتناسى أن هناك في المقابل </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ترجمات</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> لا بأس بها لعدد من الكتاب العرب الذين لديهم منتجا أدبيا متميزا، لكن الغرب لا يمتلك وسائل دعاية وإعلام جيد لهذه الكتب. فلا يوجد محررون متخصصون في نقد الأدب العربي ممن يقدمون مثلا الكتب المترجمة من أمريكا اللاتينية، بسبب ضعف اللغة العربية، من جهة في الانتشار غربيا، وانتشار كلاشيهات </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">إعلامية وثقافية وجماهيرية تربط العرب بالتخلف وتصدير الإرهاب، رغم أن ظاهرة الإرهاب وحركات الإسلام السياسي</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> حتى عربيا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">، تصنف في المجال الثقافي العربي كعدو حقيقي لحركة النهضة والتنوير التي ينبغي أن تحظى بالإضاءة والإعلام من </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">لغرب، والحركة الثقافية والمدنية والجماهيرية العربية المناهضة للإسلام السياسي بالمناسبة ليست بالضرورة تابعة لمنظمات حقوق الإنسان ونشطاء حقوق الإنسان، لأن هذه الدائرة دائرة سياسية وليست ثقافية، </span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">وأحيانا تكون موجهة أيضا</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">. </span></span></span></div>
<div class="s3" style="direction: rtl; line-height: 1.38; margin-bottom: 10px; text-align: start;">
<span style="font-size: x-large;"><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">وفي أغلب الأمسيات التي تقام ويكون بين أطرافها جمهور عرب نجد أن الموضو</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ع يقدم باعتبار الكتاب مواطنين يأتون من بلادهم ليقدموا للجمهور تقارير عن أوضاع المرأة في بلدانهم، وحقوق الأقليات، وأوضاع الحكم، وليسوا فناني</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ن، أو مفكرين، أو أصحاب أقلام متم</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">يزة وإضافات فنية تضاف لمنجز السرد العربي</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> والعالمي الت</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ي تنتمي ل</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">"</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ألف ليلة وليلة</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">" الذي يعد</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;"> أحد النصوص ال</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">ملهمة لكل كتاب العالم في الشرق و</span></span><span class="s2" style="direction: rtl; line-height: 19.200000762939453px;"><span class="bumpedFont15" style="line-height: 28.799999237060547px;">الغرب على السواء، وهذه هي القضية التي تشغلني وستظل تشغلني، حتى تجد حلا.</span></span></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-18957322062869131662018-04-19T22:53:00.003-07:002018-04-19T22:53:45.504-07:00حواديت <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="color: red; font-size: x-large;">حواديت! </span><span style="font-size: large;"><o:p></o:p></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsDpAdnYDkrNUEIdJi7vATBiL4sLMVC4Efuy_dBq0GIH7bo6q5SGUPPMj4UeXlcN6mUELVyk-O4-Z4gu70mCpBtTS0SzOAiUeFD9F3SO4ym1Bp9kgrn7_u1AaQPY-b7d1MAMVBZHy1MjcS/s1600/22-20-187x300.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="300" data-original-width="187" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsDpAdnYDkrNUEIdJi7vATBiL4sLMVC4Efuy_dBq0GIH7bo6q5SGUPPMj4UeXlcN6mUELVyk-O4-Z4gu70mCpBtTS0SzOAiUeFD9F3SO4ym1Bp9kgrn7_u1AaQPY-b7d1MAMVBZHy1MjcS/s400/22-20-187x300.jpg" width="249" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">انتهيت مؤخرا</span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> من قراءة روايتين للكاتب الأمريكي
فيليب روث، ومثلهما للكاتب الإيطالي إيتالو كالفينو. روايتا فيليب روث هما "الوصمة
البشرية" من ترجمة فاطمة ناعوت، و"الحيوان المحتضر" من ترجمة مصطفى
محمود. أما روايتا كالفينو فهما "البارون ساكن الأشجار" و"فارس بلا
وجود"، وهما يشكلان بقية أجزاء الثلاثية المعروفة باسم "اسلافنا"،
من ترجمة د.أماني فوزي حبشي. وكلها صادرة عن سلسلة الجوائز من الهيئة المصرية
العامة للكتاب.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">راودتني مشاعر </span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">متباينة في أثناء وعقب الانتهاء
من قراءة هذه الروايات، ما بين الافتتان، والانبهار بطبيعة البناء الروائي في كل
منها، واللغة والدقة الشديدة المتجلية في اختيار كل من الكاتبين البارعين
لمفرداتهما، وكذلك من اللعب الروائي، الذي يجعل من السرد بطلا رئيسا، وليس من
"القصة"، أو "الحدوتة".</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBuxjwTfwRVYRsMfoQ6eKGxYtIxW-SJhyphenhyphenda7nCBn-eGwInEC4c03gn1tVUSuHJEW56Y4h-pmRKINsSY2F8j4fLOTUMCsdrwRluurs-SiX8KzandsNAvif2aG2C_Sozp_TuX7er5XlFYLMH/s1600/17162562.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="475" data-original-width="310" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBuxjwTfwRVYRsMfoQ6eKGxYtIxW-SJhyphenhyphenda7nCBn-eGwInEC4c03gn1tVUSuHJEW56Y4h-pmRKINsSY2F8j4fLOTUMCsdrwRluurs-SiX8KzandsNAvif2aG2C_Sozp_TuX7er5XlFYLMH/s400/17162562.jpg" width="260" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">يبدو فيليب روث</span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> مشغولا بالمجتمع الأمريكي
المعاصر، وخصوصا بكذبات المجتمع الذي يرفع شعار الديمقراطية، بينما تتغلغل في
جذوره أزمة العنصرية بشكل فادح. وهو موضوع رواية الوصمة البشرية، الرواية اللعوب
بوصف مترجمتها الدقيق. بينما نجد أن كالفينو مشغول بكذبات المجتمع الأوروبي على
ذاته، من خلال تحويل شعارات العدل والمساواة إلى كلاشيهات تتنافى تماما مع
مضمونهما. ويقدم تصورا مختلفا لفكرة الفردية والاستقلالية من خلال نموذج البارون،
المتخلي عن كل تراثه البورجوازي لكي يعيش بقية حياته أعلى الأشجار؛ مخلصا لهذه
الفكرة، بإصرار، على مدى عمره الذي بلغ الخامسة والسبعين، ثم يعود كالفينو لاختبار
الفكرة نفسها من خلال نموذج الفارس، بهيئته المعدنية الشائعة في أوربا القديمة، من
دون أن يكون دخل تلك الدروع والمعادن الثقيلة الخاصة بحماية الفارس من الطعن، شخصا
حقيقيا له ملامح.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">وسوف أعود لكل </span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">رواية منها لاحقا، لأن المساحة لا
تساعد على التوقف المفصل أمام هذه الروايات العبقرية.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">ما أود قوله أن الروايات</span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> رغم ما يلوح من اختلاف
كاتبيها وموضوعاتها للوهلة الأولى، لكنها، في القراءة المتأنية، تكشف كيف أن
التراكم السردي لدى أوربا والغرب يؤدي إلى زيادة الوعي بمفهوم الرواية، مهما
تباينت الأساليب. الوعي بمفهوم الرواية كنص سردي يقدم تحليلا عميقا جدا للتطورات
الاجتماعية مبنية على فهم السياسي والاقتصادي من دون مباشرة ومن خلال الدخول عميقا
تحت الجلد البشري، وعبر الذهن الإنساني الفردي المعاصر. يضع اعتبارات التطور
الفكري والاقتصادي لمفاهيم الحداثة كجزء من متن السرد مغزولا في التقنية
المستخدمة.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">انتبهت </span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أيضا أن سر انبهاري بهذه النصوص يعود
لكونها متخلصة تماما من شوائب التشوش الذي يعاني منه السرد العربي الذي لا يزال
يخلط بين "الحدوتة" باعتبارها رواية، وبين الرواية بوصفها نصا تقنيا،
بمعنى أنه يبحث عن وسائل تقنية غير تقليدية ليحكي بها.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">وتقديري</span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> أن المشكلة لدينا ليست في وجود نصوص عربية
عديدة يكتبها كتّاب كُثُر لا تخرج من إطار فكرة "الحدوتة"، فهذا موجود حتى
في الثقافة الغربية، حيث تتواجد آلاف العناوين لروايات شعبية، لطيفة، وخفيفة، أو
حتى ذات موضوعات مهمة، لكنها روايات من أجل السوق الضخم المعروف بالبيست سيللر. لا
تنشغل سوى بقارئ يريد بعض التسلية.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><b><span style="font-size: large;">أما نحن، فلدينا روايات عديدة</span></b></span><b style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> من "نصوص
الحواديت"، يتناولها نقاد باعتبارها روايات عظيمة، أو جميلة، ثم نراها مرشحة
لجوائز مرموقة تضفي عليها المزيد من المصداقية. وبين حواديت النصوص وحواديت
الجوائز تغيب الرواية. </span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-54835581438199674622018-04-16T00:39:00.000-07:002018-04-16T00:39:00.219-07:00اصطياد أشباح ذاكرة قهر السجان <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">إصطياد أشباح </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">كيف تبني معتقلا شهيرا من الذاكرة؟ وتستدعهي أشباحه للواقع؟ </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiWCBT_3kTvpT0kM773YwLw-ZaTj9DqLQULgjdGwLTQcqS8USausG6bEGuoYKI3xLiDejVKghAtsszxPEUx5h4J7M6FOyH5RDEsMTDKtwFWQhCkTj_Z3WWbKaRgjIQop1ur4hChjzhDZtQ7/s1600/ghosthunting-affiche.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="830" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiWCBT_3kTvpT0kM773YwLw-ZaTj9DqLQULgjdGwLTQcqS8USausG6bEGuoYKI3xLiDejVKghAtsszxPEUx5h4J7M6FOyH5RDEsMTDKtwFWQhCkTj_Z3WWbKaRgjIQop1ur4hChjzhDZtQ7/s400/ghosthunting-affiche.jpg" width="276" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">اخترت تناول الفيلم</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> (اصطياد اشباح) بداية لأنه
بالفعل فيلم استثنائي من حيث التقنيات الفنية والفكرة والإخراج، ولأنه يدور حول
فكرة الأسر في السجون الإسرائيلية، في وقت تشهد فيه فلسطين إضرابا عاما من قبل
آلاف الأسرى في السجون الإسرائيلية، من أجل تلبية مطالب الأسرى بزيادة عدد مرات
الزيارات المسموحة وزيادة عدد ساعات الزيارة، إضافة إلى مطالب تحسين ظروف السجن
نفسه.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">يطلب المخرج في</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> إعلان موسع مجموعة من الحرفيين:
نجارين، حدادين، محترفي صباغة، مصممي ديكور، وغيرهم، ويفضل أن يكون المتقدم ممن
تعرضوا للسجن في سجن مسكوبيه التابع للاحتلال.</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">
</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">(لاحظ أن صناعة الفيلم نفسه تأتي كجزء من الفيلم). والفيلم بالمناسبة حصل
على جائزة الدب الفضي كأفضل فيلم وثائقي في مهرجان برلين السينمائي هذا العام.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">المتقدمون </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">يتعرضون لاختبار التمثيل، ويختار
المخرج من بينهم من سيؤدون أدوار الأسرى، ومن سيقوم بدور المحقق. لكن قبل ذلك تبدأ
محاولات إعادة بناء زنازين سجن مسكوبيه من ذاكرة الاسرى، وبينهم المخرج نفسه
بالمناسبة. ويقوم المصممون بتصميم الديكور والحرفيون بتنفيذه على أرض الواقع.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">تكتب مشاهد </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">الاعتقال والتحقيق ويبدأ تصويرها،
تأخذ الدراما مجراها، وتنقبض الأنفاس، مع لحظات التعذيب أو المضايقات أو العزلة،
أو حتى إعادة تذكر الأسرى لتفاصيل ما مروا به حتى يصل الانفعال ذروته، بكاء، أو
ألما، او حتى تماهيا مع شخص السجان! وهنا يتوقف التصوير، بالأحرى يتم القطع. ورائد
انضوني بمونتاج الفيلم يقدم لنا درسا بديعا في فنون إيقاع السينما.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">ينتقل المخرج </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">فورا إلى تخفيف الدراما بالابتسامة
التي تصنعها اختلافات وجهات نظر الحرفيين العاملين في الفيلم في تنفيذ باب أو
جدار، أو استدعاء لقطة كوميدية طرافتها تتحقق من كونها تنخلق في وسط أقسى لحظات
الأسر. أو استدعاء ذكريات الحب والعواطف. أو استهجان أحد الممثلين لتعرضه لتحرش من
السجان، بأن ذلك قد يهز صورته أمام خطيبته، لكنه يعود ليطمئن نفسه قائلا إن الفيلم
لن يعرض قبل أن يتم الزواج، فتنفلت الضحكات الصاخبة من صناع الفيلم والجمهور على
السواء.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">وهنا، هنا تحديدا سر من أسرار عبقرية الفيلم،
ومكمن رسالته. فالقوة الحقيقية هي تلك التي ي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">متلكها الأسير لا السجان، رغم كل ما
يمتلكه من سلاح وجدران عازلة وقدرة على الكذب، فهذا هو الموضوع العقلي الذي ينبغي
أن يسيطر به الأسير على جسده. أن يحاول أن يغني فور أن ينتهي السجان من تعذيبه، أو
ان يضحك بقوة أو حتى يفتعل الضحك بمجرد ان يغلق السجان باب الزنزانة. قوة المقاومة
وشفرتها وسر استمرارها هنا بالضبط: في عقل الأسير الذي لا بد ان يظل يقظا، وان
يميت جسده تماما في المقابل، أما اللاوعي فيحتال بالخيال والصور التي تستدعي له كل
ما يحب أن يراه ليقاوم: صورة وجه الأم، ابتسامة محب، أو تربيتة يد متخيلة حد
التماهي معها في الواقع من قلب حنون.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span dir="RTL" lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">هنا مكمن دلالات فكرة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">المقاومة التي يحتفظ بها
عموم الشعب الفلسطيني، لا يمكن أن يؤسر عقله مهما تعرض بدنه للإذلال أو المهانة. </span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-37879774480629952662018-04-03T00:22:00.002-07:002018-04-03T00:22:36.405-07:00فصلان من رواية "مفتاح الحياة" الجزء المتمم لثلاثية جزيرة الورد <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red;">جزيرة الورد</span></b><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-large;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhe7rbQW9KMRtx1268LkhnwxVRFzVh9xY1Pg_BVAT58n_FHD8HOLTg4DaVX-FSSytl8rKkUHIksXJjcEMdVw4SsjRxZ8IHMDnen4PhtRj7cVmoSIrzt6NQn0tYR0HBkkrxFxH0rSSoTsXDX/s1600/rose+island.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="624" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhe7rbQW9KMRtx1268LkhnwxVRFzVh9xY1Pg_BVAT58n_FHD8HOLTg4DaVX-FSSytl8rKkUHIksXJjcEMdVw4SsjRxZ8IHMDnen4PhtRj7cVmoSIrzt6NQn0tYR0HBkkrxFxH0rSSoTsXDX/s400/rose+island.jpg" width="260" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-large;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-large;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-large;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-large;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-large;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">عَدَدْتُ غيابها </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">عن حياتي الضربة الثانية لي بعد موت عماد المبكّر، والصادم،
الذي كان حَدَثًا مفصليًّا في حياتي وحياة كلّ شلّتنا (الأصدقاء المُقرّبون) تقريبًا.
وبالرغم من أنني تمنّيتُ لها السعادة من أعماق قلبي، لكنّي، لن أسامحها أبدًا على زواجها
المبكّر، ورحيلها إلى أمريكا مع زوجها. وسوف يلاحقني الشعور بالتعاسة لغيابها دائمًا.
بينما سيظلّ عزائي أنها كانت سعيدة بقرارها بالزواج والهجرة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">جاكلين</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> صديقة بالمعنى الذي أفهمه لفكرة الصداقة، ومعها أتحدّث عن أيّ شيء
يخطر ببالي، فتبتسم وتهزّ رأسها بتفهّم وهدوء كعادتها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>بين أسباب</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ارتباطي الروحي بها؛ إحساسي
بأنها أكبر من عمرها، فقد كانت أكثر نُضجًا منّي بكثير. عاقلة، وهادئة، قارئة نهمة،
وتحلم بالحياة في أوربا أو أمريكا. لم تشاركْني تعلُّقي بالشارع، والخروج مع عماد ورامي
وشلّة الجيران في توريل. لكنها، لا تخفي شَغَفَهَا بحكاياتي عنهم. ووصفتْني بأنني أصبحتُ
أُشبِهُ الأولادَ، بسبب شدّة ارتباطي بهم!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تاريخ مغادرتها للمنصورة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أصبح تاريخًا مركزيًا، أُؤرّخ به الحكايات والأحداث.
أحكي الحكاية، وأقول حَدَثَ ذلك بعد سَفَر جاكلين. وأحيانًا أبدأ قائلة: "لمّا
جاكلين كانت هِنا، أو لمّا سافِرنا "رأس البرّ" مع جاكلين حصل كذا".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"بقَدْر جمال المنصورة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">بقَدْر ما أضاعتْ شباب الكثير من أبنائها".
هكذا قالتْ يومًا، ومعها الحقّ طبعًا، فلا يمكن مقارنة المنصورة، بكلّ ما فيها، بليلة
في الإسكندرية، أو القاهرة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اعتادتْ جاكي، كما نُدلّلها، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">في رحلاتها
للقاهرة مع أمّها وأختها الأصغر، زيارة المسارح، والسينمات، والتّردّد على مطاعم أنيقة،
ونوادٍ عديدة. أمّا هنا، فليس لدينا إلا ناديَيْن أو ثلاثة، وبعض المطاعم. السينما
لا تليق بالعائلات. والحياة اليومية فيها مَبنية على الروابط الاجتماعية والزيارات
العائلية في البيوت.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>لكننا، مع ذلك، مثل كائنات </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">البحر؛
لا يمكن أن نبتعد عن المنصورة إلا ونشعر لها بالحنين الجارف. وهو مرضٌ شائعٌ عند أهلِها
جميعًا تقريبًا. فمَن الذي لا يحبُّ المنصورة؟ ولعلّ تعلُّقنا بالمنصورة له علاقة بمعرفتنا
بتاريخ المدينة الجميل.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان عمّي وديع، مثلًا، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">حين يأتي لزيارتنا قادمًا من بورسعيد، يحكي لنا عن
منصورة ثلاثينيات وأربعينيات القرن الماضي، فتبدو لنا كأنّها بلدة أوربية بسبب الأبنية
العتيقة، مخروطية الأسقف، التي تخصّ الرعايا الأجانب. يُخرِج لنا ألبوم الصور الجِلْدي
العتيق، الذي يحتفظ به معه في حقيبة صغيرة، أينما ذهب. نتأمّل الصور التي تبدو لنا
كأنها رحلة في زمنٍ آخر. صُورٌ بالأبيض والأسود، مصقولة، وفي حالة جيّدة كأنها كروت
بوستال. صور من زمن آخر، لا علاقة له بزمن بالمدينة التي نعرفها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>لم نكن نملّ من تكرار الفُرجة على
الصور، وبينها صورته وهو يقف بجوار مبنى</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> القنصلية الإسبانية بتصميمه الأوروبي الجميل،
أو أمام مدرسة "الفورير" التي درس فيها في صغره، وصور أخرى لشارع السِّكَّة
الجديدة في الأربعينيات، مع صور جدّي فلتس وجدّتي اليونانية "تيته فيودورا".
أخبرنا مرّة عن "حارة الخواجات"، التي عاش بها الكثير من الإيطاليّيْن واليونانيّيْن.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>من بين الصور</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> التي كنتُ أتمنّى أن
أحتفظ بها، صورة لعمّي وديع أمام المدرسة اليوناني، التي عملتْ فيها جدّتي "تيته
فيودورا" أو "فوفا" كما يُدلّلها أفراد العائلة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وكنّا منبهرين</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> من مساحة الحدائق والأشجار حول مبنى المدرسة الذي يُشبه قصرًا
فخمًا بسلالم عديدة. وكان واضحًا عُلو أسقف القصر الذي تحوّل للمدرسة اليونانية. وكان
جدّو فلتس يقول إن المنطقة كلّها كانت تابعة للجالية اليونانية، حتّى الخمسينيات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولم نرَ صورًا لأبي في تلك المرحلة، إلا في صورة وحيدة، بدا فيها طفلًا، تحمله
جدّتي بين يَدَيْها، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وبجوارهما يقف عمّي وديع الذي كان يكبر بابا بأكثر من عشر سنوات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وحتّى أمّي </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">حَكَتْ لي أنها وزميلاتها خلال فترة الدراسة، كنّ يذهبنَ إلى السينما
في الحفلات الصباحية. وبضحكةٍ خجولة؛ تُلَمِّح لي أن تلك السينما ملتقى المواعيد الغرامية
بين البنات والشباب، حتّى لو اقتصر الأمر على تبادُل الابتسامات من بعيد، والغزل العفيف.
ولمّا سألتُها إذا ما حدث مرّة والتقتْ بابا في موعد غرامي في السينما، فابتسَمَتْ
في خجل، وطلبتْ منّي السكوت. وفهمتُ طبعًا أنها ربّما كانت تلتقي شخصا آخر قبل أن تتعرّف
إلى أبي، الذي تزوّجتْه زواجًا تقليديًّا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">حكى لي بابا </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أيضًا عن "مدرسة الليسيه"، التي تقع في أوّل شارع طلعت
حرب في توريل، قبل أن تتحوّل لمدرسة حكومية. وعن جمال أيّام المنصورة زمان. وعن الطبقات
الأرستقراطية التي وجدت متنزّهًا لها في "نادي التجديف" و"كازينو النيل"،
بالإضافة للحفلات الموسيقية التي كانوا يُقيمونها لأمّ كُلْثُوم وعبد الوهاب وكبار
الفنّانين في قصورهم، خصوصًا قصور عائلة الشّنّاوي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وحين نسأله عن تفاصيل</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بعض ما أخبرنا به "عمّي وديع" يقول لنا مبتسمًا
إن وديع لا يعرف شيئًا عن المنصورة منذ الخمسينيات، بسبب انتقاله إلى بورسعيد للعمل
هناك، وبقي بها، وتزوّج، وصارت معرفته بها أكبر من المنصورة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كلّنا نعشق المنصورة بجنون،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ولكننا أيضًا نعرف أنها أصغر من طموحاتنا، ولذلك
كان من الطبيعي، بين آن وآخر، أن نسمع عن هجرة أو سَفَر أصدقاء لمَنْ هم أكبر منّا
عُمرًا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ولكننا كنّا نستقبل الأمر</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بشكلٍ طبيعيّ،
بسبب سُمعة المشاهير الذين انطلقوا من المنصورة، وأصبحوا نجومًا في المجالات كافّة.
وهو ما يجعلنا نشعر بالزهو، ولا نبالي بسخافات الذين يسخرون من انتشار زُرقة عيون الفتيات،
بالإشارة السخيفة إلى تزاوُج الفرنسيّيْن بأهل المدينة إبّان حملة لويس التاسع وهزيمته
وأَسْره في المدينة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>في النهاية، </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ارتبط قَدَرُ المنصورة</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بطريقة بنائها كمدينة عسكرية محدودة المساحة، ولم تكن له أيّ حلول. وأسهم الريف والقرى
القريبة منها في تضييق الخناق حولها بما لا يتيح أيّ مجال لتوسّعها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">مع ذلك، كانت المنصورة، وستظلّ، بالنسبة لنا، العالم كلّه.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="color: red; font-size: x-large;"><b>*******</b></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="color: red; font-size: x-large;"><b><br /></b></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="color: red; font-size: x-large;"><b><br /></b></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><o:p><span style="color: red; font-size: x-large;"><b><br /></b></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><b>الرســــــــــالة 4<o:p></o:p></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كريستين ..</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> يا حبيبتي ..</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هل تُصدِّقين</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أني توقّفتُ عن قراءة القانون؟ قرأتُ ما يكفيني لمائة سنة بصراحة،
في القوانين الجنائية والدولية والدستورية، وحفظتُ عشرات النصوص القانونية، وطبعًا
قرأتُ عشرات القضايا والملفّات، والآن أشعر أنني أصبحتُ متمرّسًا بما يكفي، لكي أتفرّغ
لقراءات أخرى. أقرأ الآن في الأدب والفكر والفلسفة. وأستدعي أيّامنا الجميلة، حين كنّا
نتبادل القراءة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">اكتشفتُ قصيدة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">لأمل دنقل، يقال إنه كَتَبَهَا لحبيبة طفولته، وهي من المنصورة،
واسمعي ماذا يقول فيها:</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"في صمت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> "الكاتدرائيات" الوسنان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>صور «للعذراء» المسبّلة الأجفان<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>يا مَنْ أرضعت الحبّ صلاة الغفران<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>وتمطّى في عينَيْكِ المسبّلتَيْن</i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">شباب</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الحرمان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>ردّي جفنَيْكِ<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>لأُبصر في عينَيْكِ الألوان<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>أهما خضراوان<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><i>كعيون حبيبي؟</i></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>كعيون يبحر فيها البحر بلا شطآن<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>يسأل عن حبّ<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>عن ذكرى<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>عن نسيان!<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>والعينان الخضراوان<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>مروّحتان!". <o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الآن أقرأ </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وحدي تمامًا. وإن كنتُ أرفع صوتي متخيِّلًا أنكِ تسمعيني، لكنْ،
على أيّ حال، لا أظنّ أنه كان بإمكاني تجاوُز هذه المحنة من دون القراءة فعلًا. لم
يعد يعنيني شيء في هذا العالم. ولولا محاولات نادية للضغط عليّ لزيارة بيت العائلة
في المنصورة بين آن وآخر، وترتيبها لجلسات عائلية مع أمّي وأبي، لاعتزلتُ العالم تمامًا.
مع ذلك، أظنّ القراءة سوف تُنقذني من هذه المحنة بشكل ما، ولا أعرف الآن الكيفية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">سأُضطرّ أن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أذكر لكِ ما رفضتِ أن تستمعي له طَوَال الفترة التي عشناها معًا
منذ عودتنا أحياء من نضالنا المقدّس:</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">سأذكر لكِ الآن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أوّلًا أنني لولا تمسّكي بالقراءة حتّى في أعتى فترات اقتناعي
بالخُرافات التي غسل بها عقولنا جماعة الإخوان، لرُبّما كان مصيري اليوم زنزانة مُعتمة،
أرى فيها الثمن البخس الذي يمكن أن يبذله الإنسان راضيًا لوجه الله، كما يزعمون، أو
مُجاهدًا بلحيةٍ في قندهار، أرتدي جلبابًا قصيرًا، وأضع على رأسي المُلتحي عمامة، وأُمسك
ببندقية أو رشّاشًا آليًّا، ينتظر العدوّ المُختَلَق في البشر كلّهم؛ الكُفّار، لكي
أقتلَهم، وأُخلّص البشرية منهم، ولكي أزيدَ من حسناتي التي سُتوفّر لي مكانًا في جنّة
ممتلئة بالحور العين. أيّ بؤسٍ كان سيؤول إليه مصيري، يا كريستين، لولا القراءة؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وبينما كان المفترض</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أن أقرأ "سيّد قُطب"، وكُتُب الغزالي وفقه السُّنّة
للسّيّد سابق، والأوراد، وقد قرأتُها بالفعل بالمناسبة، لكني لم أكن لأتنازل عن قراءة
رواية لنجيب محفوظ مثلًا، أو رواية من روايات العظيم دوستويفسكي. وليسا وحدهما طبعًا،
كما تعرفين، فقد قرأتُ بالإضافة لهما "توفيق الحكيم" و"يوسف إدريس"
و"إحسان عبد القدّوس" حبيبكِ! وبعض الروايات المترجمة الجميلة. كان التماهي
مع "أوليفر تويست" جزءًا من تدريبي على حيوات أخرى، لم أعشها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بصراحة أنا لا أعرف</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ولا أتخيّل كيف تكون الحياة مقبولة لو لم يكن "دوستويفسكي"
موجودًا؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>هذه القراءات،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بلا شكّ، وقفتْ حائطًا
منيعًا بيني وبين تحوُّلي لمُجرّد مُتلقّن ساذج لأفكارهم، هؤلاء البؤساء، ليُردّد ما
يقولون مثل ببغاء أحمق.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">طبعًا آنذاك لم يكونوا بالنسبة لي بؤساء،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بل كانوا رفاقًا وإخوة في الله،
كما كنّا نتنادى. وكان للأمير مهابة خاصّة بيننا. وبشكل شخصيّ، لن أنكر أنني كنتُ أحبّه.
كان أكثر تسامحًا وبشاشة من غيره من المتجهّمين، وأقلّ تكلّفًا وادّعاء. وأظنّه مُنح
"إمارة الجماعة"، لأنه كان أكثر تفقّهًا من غيره. وبصراحة أكثر سأقول لكِ
لأنه، وهذا كان مُجرّد إحساس لم أكن قد فكّرتُ في تفسيره في ذلك الوقت، كان من طبقة
وسطى مُتيسّرة، وبالتالي كانت قناعاته في الأساس دينية، وليستْ طبقية أو وليدة عقد
نَقْص، كما كنتُ ألاحظها عند غيره.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ربّما كان يمتلك لونًا من الصدق، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">لم يتيسّر لغيره. كان أكثر مَنْ ينفّرني بينهم الريفيون الذين وصلوا لدراسة الهندسة
أو الطّبّ، وكانوا يجدون في الانتماء للجماعة قوّة معنوية، ووجاهةً ما. كنتُ أشعر بذلك
في نكاتهم الطبقية أو محاولة الاستخفاف بالطبقات البورجوازية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>فكرة الانتماء</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> للجماعة بمثابة الصفعة
التي يُوجّهونها للطبقة التي لا ينتمون لها، من منظور متعالٍ، لأنهم يُمثّلون المرجعية
الأعلى، وهي الدِّين.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لعلّ هذه الأفكار</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> هي ما جعلتْني لا شعوريًا أنفر منهم، وربُّما جعلتْني أكثر
إصرارًا على القراءة في العوالم التي أعرف أنهم لن يقتربوا منها لا جهرًا ولا سرًّا.
ومنها كنتُ أستمدّ شجاعة الرّدّ على ابتساماتهم المُستخِفّة أمام أسئلتي الفقهية التي
كنتُ أحاول بها التّأكّد من مدى سماحتهم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في رمضان مثلًا،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> وبعد العصر، أقترب من المسؤول الأكبر عن مجموعتنا، كانت له
ملامح آسيوية غريبة، ولعَرَقِهِ رائحة نفّاذة، وحتّى "السِّوَاك" الذي يستخدمه
لم يكن قادرًا على إزالة صفار أسنانه العجيب.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أقول له إني </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">احتلمتُ خلال نومي، ولا أعرف هل سيُقبَل صيامي؟ أم لا؟ فينظر
لي مُستفِزَّا، لكنه يحوِّل استفزازه إلى ابتسامة صفراء مذهلة، ويردّ بما يعني أن أستريح
وأُكمل صيامي. أبتسم له ابتسامة ناعمة، وأهزّ له رأسي بجدّيّة دلالة على استفادتي من
علمه الغزير.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في الحقيقة كنتُ</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أقرأ "فقه السُّنَّة"، وأعرف أن إجابات الأسئلة
كلّهم موجودة في الكُتُب، لكني انتبهتُ لفكرة أُبوّتهم لنا. شكَّلَ لي نوعًا من الاستفزاز،
لأني أيضًا لي مشاكلي مع إحساسي بسلطة أبي. واكتشفتُ أنهم مبرمجون للتعامل مع شخصيات
لا تقرأ، أو تقرأ القشور. لم أكن مستعدًا حتّى لمناقشتهم في أمور أكثر تعقيدًا، مثل
"خَلْق القرآن" أو "العلاقة بالقَدَر" وهل الإنسان مُخيَّر أم
مُسيَّر؟ السؤال الذي قادني للتفكير في هذه الأمور كلّها، وشغلني بعد موت عماد بالبحث
عن إجابات دقيقة عنها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانوا أصحاب ثقافة شفاهية،</span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> تناسب بسطاء الناس: الخطبة هي موضع التأثير </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الرئيس،
هكذا انتشرتْ أفكار "الشيخ كشك"، الذي كفّر المجتمع، وكل ما له علاقة بالفنّ
أو الحياة المَدَنية، وهكذا انتشرت فكرة الاعتماد دائمًا على مُفتٍ، يُفتي للجميع بما
يحلّ، ويحرّم ما يراه حرامًا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولا أزعم</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أنني امتلكتُ مثل ذلك الوعي الطبقي آنذاك، لكن شعورًا باطنيًا ما،
في أعماق قلبي، انتبه لتفاصيل صغيرة كهذه، لم تجد جاذبية كبيرة في نفسي. ومن المؤكّد
أن أمرًا مرّ عليه اليوم أكثر من 15 عامًا لا بدّ أن يراه الفرد بشكل مختلف.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بيني وبينكِ، </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">اكتشفتُ الآن أن وعينا </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الطبقي لم يكن مُستفَزًّا. أقصد، لم نكن
مهتمّين بوعينا بالطبقة</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">. ربّما هذه حال الطبقة الوسطى عمومًا، أكثر تصالحًا مع ذاتها.
لكنني أستعيد تلك الأيّام، فأسترجع ما أعدّه خُبثًا في هذا الشخص. الطريقة التي كان
يتعمّد بها إيغال صدر صديق ممّنْ انضمّ إلينا آنذاك ضدّ عائلته، وكان أهله من عائلة
إقطاعية شديدة الثراء. كان يتعمّد أن يتحدّث بابتسامته السخيفة الصفراء اللاإنسانية،
التي يخفي بها ارتعاشة صوته من فرط الحقد والغلّ، عن مطامع الإقطاعيّيْن، وظُلمهم،
وعرفتُ من ذلك الصديق أنه دخل في نقاش حادّ مع جدتّه، لأنه أخذ يسبّ جدّه الميت أمامها،
ويصفه باللصوصية وامتصاص دم الفقراء.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان الفتى </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">آسيوي الملامح، يُخلّص حسابه الشخصي مع تاريخه، سواء بوعي أو من
دون وعي. أظنّه وأمثاله كانوا يجدون في تنظيم مثل الإخوان ما يجعلهم يحاولون تعويض
الكثير من النقص بسلطة النفوذ الدِّيني التي تمنحهم إيّاه الجماعة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">مع ذلك، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">لم ننتبه أبدًا لموقعنا الطبقي، وشخصيًّا كنتُ أميل للبساطة، وأؤمن
أنني في وسط الوسط. أصادق البسطاء أو أبناء الطبقة العليا بالحماس نفسه. طبعًا وأنا
معك، وأحيانًا أنا وأنت وعماد، كُنّا نقارن بين عائلاتنا التي تتماثل في كونها طبقة
أبناء الموظّفين وبين شخص من أصدقائنا ممّنْ يملك أبوه بُرجًا من تلك الأبراج الجديدة
التي عرفت طريقها للمنصورة منذ نهاية السبعينيات، أو أراض زراعية وسيّارات، وأشياء
من هذا القبيل. ولكنها لم تمثِّل لنا حُلمًا حقيقيًّا. لم نكن مادّيّيْن بشكل ما.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">هذه التفاصيل كلّها كوم، وما سمعتُهُ من الأصدقاء الأكبر عُمرًا الذين
انخرطوا في جماعة أخرى منظّمة أكبر عمرًا منّا، كانوا قد تجاوزوا المراحل اللّيّنة
التي كنّا نمرّ بها، وبدؤوا في اختبارات في تقديري ليستْ إلا عسكرية، خطط لأعمال عنف
ضدّ الحكومة، وتدريب على الرماية، ومسائل حين استمعتُ لها أصابني الفزع، كانت كومًا
ثانيًا. بعد يومَيْن فقط شاهدتُ كما شاهد العالم حادث المنصّة واغتيال السادات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ربّما</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> راودني إحساس بالارتياح للحَدَث
الضخم، أو ربّما مثل كثيرين أصابتْني الدهشة التي جعلتْ عقلي يسعد بأن حاكمًا بأمر
الغطرسة قد قُتل في يوم، لا يمكن للمرء أن يتصوّر فيه ما حدث، أو الإحساس بأن ثقلًا
هائلًا أطبق على قلب البلد، وأخيرًا أُزيح بغير رجعة. هل غذّى تلك المشاعر ما غسل به
هؤلاء البشر عقلي حتّى أصبحتُ أجد فيه الأمل مثلهم؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>خلال </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">يومَيْن من التفكير، اكتشفتُ
أن الأمر لم يعد مُجرّد تقرّب من الله وعبادة، بل خطّة كبيرة، ربّما أكبر من خيالي
بكثير. هل كانوا يرغبون أو يطمعون حقًّا في السيطرة على الحكم؟ لم يدرْ ببالي هذا الخاطر
من قبلها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">عليّ إعادة تأمّل كلّ شيء، فقرّرتُ التّوقّف عن الذهاب إلى المسجد، وكثّفتُ
من قراءاتي العلمانية. وبالتدريج، كنتُ أرى زيف تلك التجربة بكلّ ما فيها. والأهمّ
الكذب الصارخ فيها للتّعلّق بالدِّين من أجل أسبابٍ دنيوية محضة هي السلطة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أتساءل خلال</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الفراغ الكبير الذي أعيشه بعد غيابكِ عن أشياء كثيرة، أسأل نفسي
بينما أسأل عمّا جذبني إليكِ، غير جمالكِ، وضحكة عينَيْكِ الخضراوَيْن ـ رغم إصرار
الجميع على أنهما زرقاوان ـ اللَّتَيْن يمكن لهما أن تُضحِكَا العالم كلّه. الإجابة
تمثّلتْ في هذا الإحساس الغامض بأن مصيرنا واحد، وباشتراكنا في البساطة. لم تكوني بالغة
التّأنّق مثل جاكلين مثلًا. ولا أُقيّم هذا الآن. فقط أصفه وأراه كان مثاليًا بالنسبة
لي. أعتقد أن قراركِ بالرهبنة له علاقة بتكوينتكِ المستغنية أيضًا. ولهذا أعتقد أننا
أحببْنا بعضنا البعض. كنّا نبحث عن أشياء أخرى مختلفة عمّا يمتلكه الآخرون.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في هذا الفراغ،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> وفي مواجهة الزمن، هنا في غرفة المعيشة الصغيرة التي تعرفين.
أجلس لأكتب هذه السطور، بينما ينازعني الأمل أن أسمع طَرَقات الباب، وأفتح لأراكِ،
فنجلس لنستكملَ هذا الحوار، وكأن شيئًا لم يكن. ولكنْ، حتّى الآن، لا طَرقات. كالأحلام
كلّها التي أحلمها ولا تتحقّق. لا أسمع إلا صوت نبضات قلبي المتوتّرة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">سوف أُنصت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الآن لأُغنيّة من أُغنيّات ماجدة الرومي التي كنّا نسمعها في الوكر
معًا، "خِدْني حَبيبي" أظنّها كانت المُفضّلة بالنسبة لكِ.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"تصبحين على خير أينما كنتِ، يا عمري الضائع". <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الجمعة 2 فبراير 1996<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-58158725387963267582018-02-21T22:20:00.005-08:002018-02-21T22:20:45.730-08:00فصلان من "مفتاح الحياة" <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red;">فصلان من رواية "مفتاح الحياة"..</span></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red;"><br /></span></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red;"> الرواية الثالثة من "ثلاثية جزيرة الور</span></b></span></span><b style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: xx-large;"><span style="color: red;">د</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><span style="color: red;">"</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifbTzbA5lLviPPM5Z2hPLtfEffGVhtKkonXQHoDVQVqqcVnqSBFV0vFCDJBvTTWf4_oL_ThsJzFtMlXAUUJe7HfW1iSo9d5be-jJC8AFTwQP9T9BYg322Pyotx4nXycyqaHn_nAGUqEv0Y/s1600/italy2+081.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1041" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifbTzbA5lLviPPM5Z2hPLtfEffGVhtKkonXQHoDVQVqqcVnqSBFV0vFCDJBvTTWf4_oL_ThsJzFtMlXAUUJe7HfW1iSo9d5be-jJC8AFTwQP9T9BYg322Pyotx4nXycyqaHn_nAGUqEv0Y/s640/italy2+081.JPG" width="416" /></a></div>
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="font-family: "trebuchet ms" , sans-serif;">جزيرة الورد</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">عَدَدْتُ غيابها عن حياتي الضربة الثانية لي بعد موت عماد المبكّر، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">والصادم،
الذي كان حَدَثًا مفصليًّا في حياتي وحياة كلّ شلّتنا (الأصدقاء المُقرّبون) تقريبًا.
وبالرغم من أنني تمنّيتُ لها السعادة من أعماق قلبي، لكنّي، لن أسامحها أبدًا على زواجها
المبكّر، ورحيلها إلى أمريكا مع زوجها. وسوف يلاحقني الشعور بالتعاسة لغيابها دائمًا.
بينما سيظلّ عزائي أنها كانت سعيدة بقرارها بالزواج والهجرة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">جاكلين صديقة بالمعنى الذي أفهمه لفكرة الصداقة، ومعها أتحدّث عن أيّ شيء
يخطر ببالي،</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> فتبتسم وتهزّ رأسها بتفهّم وهدوء كعادتها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> بين أسباب </span></span><span style="font-family: arial, sans-serif; font-size: x-large;">ارتباطي الروحي بها؛ إحساسي
بأنها أكبر من عمرها، فقد كانت أكثر نُضجًا منّي بكثير. عاقلة، وهادئة، قارئة نهمة،
وتحلم بالحياة في أوربا أو أمريكا. لم تشاركْني تعلُّقي بالشارع، والخروج مع عماد ورامي
وشلّة الجيران في توريل. لكنها، لا تخفي شَغَفَهَا بحكاياتي عنهم. ووصفتْني بأنني أصبحتُ
أُشبِهُ الأولادَ، بسبب شدّة ارتباطي بهم!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تاريخ مغادرتها للمنصورة </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">أصبح تاريخًا مركزيًا، أُؤرّخ به الحكايات والأحداث.
أحكي الحكاية، وأقول حَدَثَ ذلك بعد سَفَر جاكلين. وأحيانًا أبدأ قائلة: "لمّا
جاكلين كانت هِنا، أو لمّا سافِرنا "رأس البرّ" مع جاكلين حصل كذا".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"بقَدْر جمال المنصورة بقَدْر ما </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">أضاعتْ شباب الكثير من أبنائها".
هكذا قالتْ يومًا، ومعها الحقّ طبعًا، فلا يمكن مقارنة المنصورة، بكلّ ما فيها، بليلة
في الإسكندرية، أو القاهرة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> اعتادتْ جاكي، كما نُدلّلها،</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> في رحلاتها
للقاهرة مع أمّها وأختها الأصغر، زيارة المسارح، والسينمات، والتّردّد على مطاعم أنيقة،
ونوادٍ عديدة. أمّا هنا، فليس لدينا إلا ناديَيْن أو ثلاثة، وبعض المطاعم. السينما
لا تليق بالعائلات. والحياة اليومية فيها مَبنية على الروابط الاجتماعية والزيارات
العائلية في البيوت.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> لكننا، مع ذلك،</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> مثل كائنات البحر؛
لا يمكن أن نبتعد عن المنصورة إلا ونشعر لها بالحنين الجارف. وهو مرضٌ شائعٌ عند أهلِها
جميعًا تقريبًا. فمَن الذي لا يحبُّ المنصورة؟ ولعلّ تعلُّقنا بالمنصورة له علاقة بمعرفتنا
بتاريخ المدينة الجميل.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان عمّي وديع، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">مثلًا، حين يأتي لزيارتنا قادمًا من بورسعيد، يحكي لنا عن
منصورة ثلاثينيات وأربعينيات القرن الماضي، فتبدو لنا كأنّها بلدة أوربية بسبب الأبنية
العتيقة، مخروطية الأسقف، التي تخصّ الرعايا الأجانب. يُخرِج لنا ألبوم الصور الجِلْدي
العتيق، الذي يحتفظ به معه في حقيبة صغيرة، أينما ذهب. نتأمّل الصور التي تبدو لنا
كأنها رحلة في زمنٍ آخر. صُورٌ بالأبيض والأسود، مصقولة، وفي حالة جيّدة كأنها كروت
بوستال. صور من زمن آخر، لا علاقة له بزمن بالمدينة التي نعرفها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> لم نكن نملّ</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> من تكرار الفُرجة على
الصور، وبينها صورته وهو يقف بجوار مبنى القنصلية الإسبانية بتصميمه الأوروبي الجميل،
أو أمام مدرسة "الفورير" التي درس فيها في صغره، وصور أخرى لشارع السِّكَّة
الجديدة في الأربعينيات، مع صور جدّي فلتس وجدّتي اليونانية "تيته فيودورا".
أخبرنا مرّة عن "حارة الخواجات"، التي عاش بها الكثير من الإيطاليّيْن واليونانيّيْن.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> من بين الصور</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> التي كنتُ أتمنّى أن
أحتفظ بها، صورة لعمّي وديع أمام المدرسة اليوناني، التي عملتْ فيها جدّتي "تيته
فيودورا" أو "فوفا" كما يُدلّلها أفراد العائلة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وكنّا منبهرين</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> من مساحة الحدائق والأشجار حول مبنى المدرسة الذي يُشبه قصرًا
فخمًا بسلالم عديدة. وكان واضحًا عُلو أسقف القصر الذي تحوّل للمدرسة اليونانية. وكان
جدّو فلتس يقول إن المنطقة كلّها كانت تابعة للجالية اليونانية، حتّى الخمسينيات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولم نرَ صورًا</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> لأبي في تلك المرحلة، إلا في صورة وحيدة، بدا فيها طفلًا، تحمله
جدّتي بين يَدَيْها، وبجوارهما يقف عمّي وديع الذي كان يكبر بابا بأكثر من عشر سنوات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وحتّى أمّي حَكَتْ</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> لي أنها وزميلاتها خلال فترة الدراسة، كنّ يذهبنَ إلى السينما
في الحفلات الصباحية. وبضحكةٍ خجولة؛ تُلَمِّح لي أن تلك السينما ملتقى المواعيد الغرامية
بين البنات والشباب، حتّى لو اقتصر الأمر على تبادُل الابتسامات من بعيد، والغزل العفيف.
ولمّا سألتُها إذا ما حدث مرّة والتقتْ بابا في موعد غرامي في السينما، فابتسَمَتْ
في خجل، وطلبتْ منّي السكوت. وفهمتُ طبعًا أنها ربّما كانت تلتقي شخصا آخر قبل أن تتعرّف
إلى أبي، الذي تزوّجتْه زواجًا تقليديًّا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">حكى لي بابا</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> أيضًا عن "مدرسة الليسيه"، التي تقع في أوّل شارع طلعت
حرب في توريل، قبل أن تتحوّل لمدرسة حكومية. وعن جمال أيّام المنصورة زمان. وعن الطبقات
الأرستقراطية التي وجدت متنزّهًا لها في "نادي التجديف" و"كازينو النيل"،
بالإضافة للحفلات الموسيقية التي كانوا يُقيمونها لأمّ كُلْثُوم وعبد الوهاب وكبار
الفنّانين في قصورهم، خصوصًا قصور عائلة الشّنّاوي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وحين نسأله عن تفاصيل بعض</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> ما أخبرنا به "عمّي وديع" يقول لنا مبتسمًا
إن وديع لا يعرف شيئًا عن المنصورة منذ الخمسينيات، بسبب انتقاله إلى بورسعيد للعمل
هناك، وبقي بها، وتزوّج، وصارت معرفته بها أكبر من المنصورة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كلّنا نعشق المنصورة بجنون، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">ولكننا أيضًا نعرف أنها أصغر من طموحاتنا، ولذلك
كان من الطبيعي، بين آن وآخر، أن نسمع عن هجرة أو سَفَر أصدقاء لمَنْ هم أكبر منّا
عُمرًا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> ولكننا كنّا نستقبل الأمر بشكلٍ طبيعيّ، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">بسبب سُمعة المشاهير الذين انطلقوا من المنصورة، وأصبحوا نجومًا في المجالات كافّة.
وهو ما يجعلنا نشعر بالزهو، ولا نبالي بسخافات الذين يسخرون من انتشار زُرقة عيون الفتيات،
بالإشارة السخيفة إلى تزاوُج الفرنسيّيْن بأهل المدينة إبّان حملة لويس التاسع وهزيمته
وأَسْره في المدينة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> في النهاية، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">ارتبط قَدَرُ المنصورة
بطريقة بنائها كمدينة عسكرية محدودة المساحة، ولم تكن له أيّ حلول. وأسهم الريف والقرى
القريبة منها في تضييق الخناق حولها بما لا يتيح أيّ مجال لتوسّعها.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">مع ذلك، كانت المنصورة، وستظلّ، بالنسبة لنا، العالم كلّه.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br />
<br />
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgk3GMk8iyNBUatAmm9caT82rSqgmqzKExPKTe2WdLEHEbK01l801xlU1zzeV_DDx60AUV5AeMkpNz3SirExrV2sAoRMYmaQ-VqVgesJFHO-lYU7MeU8EciDqaZABpqX3q-ctBs5qKf5r2m/s1600/d618e921f3dfa2dcc06c525ca189af7db28d16c8.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="583" data-original-width="800" height="465" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgk3GMk8iyNBUatAmm9caT82rSqgmqzKExPKTe2WdLEHEbK01l801xlU1zzeV_DDx60AUV5AeMkpNz3SirExrV2sAoRMYmaQ-VqVgesJFHO-lYU7MeU8EciDqaZABpqX3q-ctBs5qKf5r2m/s640/d618e921f3dfa2dcc06c525ca189af7db28d16c8.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red; font-family: Courier New, Courier, monospace;"><br /></span></b></span></span>
<span lang="AR-SA" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><u><span style="color: red; font-family: Courier New, Courier, monospace;">الرسالة 4</span><span style="font-family: arial, sans-serif;"><o:p></o:p></span></u></b></span></span><br />
<span lang="AR-SA" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red; font-family: Courier New, Courier, monospace;"><br /></span></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كريستين .. يا حبيبتي ..</span></span><br />
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هل تُصدِّقين أني توقّفتُ </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">عن قراءة القانون؟ قرأتُ ما يكفيني لمائة سنة بصراحة،
في القوانين الجنائية والدولية والدستورية، وحفظتُ عشرات النصوص القانونية، وطبعًا
قرأتُ عشرات القضايا والملفّات، والآن أشعر أنني أصبحتُ متمرّسًا بما يكفي، لكي أتفرّغ
لقراءات أخرى. أقرأ الآن في الأدب والفكر والفلسفة. وأستدعي أيّامنا الجميلة، حين كنّا
نتبادل القراءة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">اكتشفتُ قصيدة لأمل دنقل،</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> يقال إنه كَتَبَهَا لحبيبة طفولته، وهي من المنصورة،
واسمعي ماذا يقول فيها:</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"في صمت "الكاتدرائيات" </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">الوسنان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">صور «للعذراء»</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> المسبّلة الأجفان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>يا مَنْ أرضعت الحبّ صلاة الغفران<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وتمطّى في</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> عينَيْكِ المسبّلتَيْن</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">شباب </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">الحرمان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>ردّي جفنَيْكِ</i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لأُبصر في عينَيْكِ </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">الألوان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>أهما خضراوان<o:p></o:p></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كعيون </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">حبيبي؟</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كعيون يبحر</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> فيها البحر بلا شطآن</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">يسأل عن </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">حبّ</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">عن </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">ذكرى</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">عن </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">نسيان!</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<i><span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">والعينان ا</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">لخضراوان</span></i></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i>مروّحتان!". </i><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الآن أقرأ وحدي</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> تمامًا. وإن كنتُ أرفع صوتي متخيِّلًا أنكِ تسمعيني، لكنْ،
على أيّ حال، لا أظنّ أنه كان بإمكاني تجاوُز هذه المحنة من دون القراءة فعلًا. لم
يعد يعنيني شيء في هذا العالم. ولولا محاولات نادية للضغط عليّ لزيارة بيت العائلة
في المنصورة بين آن وآخر، وترتيبها لجلسات عائلية مع أمّي وأبي، لاعتزلتُ العالم تمامًا.
مع ذلك، أظنّ القراءة سوف تُنقذني من هذه المحنة بشكل ما، ولا أعرف الآن الكيفية.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">سأُضطرّ أن أذكر لكِ </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">ما رفضتِ أن تستمعي له طَوَال الفترة التي عشناها معًا
منذ عودتنا أحياء من نضالنا المقدّس:</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">سأذكر لكِ الآن</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> أوّلًا أنني لولا تمسّكي بالقراءة حتّى في أعتى فترات اقتناعي
بالخُرافات التي غسل بها عقولنا جماعة الإخوان، لرُبّما كان مصيري اليوم زنزانة مُعتمة،
أرى فيها الثمن البخس الذي يمكن أن يبذله الإنسان راضيًا لوجه الله، كما يزعمون، أو
مُجاهدًا بلحيةٍ في قندهار، أرتدي جلبابًا قصيرًا، وأضع على رأسي المُلتحي عمامة، وأُمسك
ببندقية أو رشّاشًا آليًّا، ينتظر العدوّ المُختَلَق في البشر كلّهم؛ الكُفّار، لكي
أقتلَهم، وأُخلّص البشرية منهم، ولكي أزيدَ من حسناتي التي سُتوفّر لي مكانًا في جنّة
ممتلئة بالحور العين. أيّ بؤسٍ كان سيؤول إليه مصيري، يا كريستين، لولا القراءة؟</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وبينما كان</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> المفترض أن أقرأ "سيّد قُطب"، وكُتُب الغزالي وفقه السُّنّة
للسّيّد سابق، والأوراد، وقد قرأتُها بالفعل بالمناسبة، لكني لم أكن لأتنازل عن قراءة
رواية لنجيب محفوظ مثلًا، أو رواية من روايات العظيم دوستويفسكي. وليسا وحدهما طبعًا،
كما تعرفين، فقد قرأتُ بالإضافة لهما "توفيق الحكيم" و"يوسف إدريس"
و"إحسان عبد القدّوس" حبيبكِ! وبعض الروايات المترجمة الجميلة. كان التماهي
مع "أوليفر تويست" جزءًا من تدريبي على حيوات أخرى، لم أعشها.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بصراحة أنا لا أعرف ولا </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">أتخيّل كيف تكون الحياة مقبولة لو لم يكن "دوستويفسكي"
موجودًا؟</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> هذه القراءات</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">، بلا شكّ، وقفتْ حائطًا
منيعًا بيني وبين تحوُّلي لمُجرّد مُتلقّن ساذج لأفكارهم، هؤلاء البؤساء، ليُردّد ما
يقولون مثل ببغاء أحمق.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">طبعًا آنذاك لم يكونوا </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">بالنسبة لي بؤساء، بل كانوا رفاقًا وإخوة في الله،
كما كنّا نتنادى. وكان للأمير مهابة خاصّة بيننا. وبشكل شخصيّ، لن أنكر أنني كنتُ أحبّه.
كان أكثر تسامحًا وبشاشة من غيره من المتجهّمين، وأقلّ تكلّفًا وادّعاء. وأظنّه مُنح
"إمارة الجماعة"، لأنه كان أكثر تفقّهًا من غيره. وبصراحة أكثر سأقول لكِ
لأنه، وهذا كان مُجرّد إحساس لم أكن قد فكّرتُ في تفسيره في ذلك الوقت، كان من طبقة
وسطى مُتيسّرة، وبالتالي كانت قناعاته في الأساس دينية، وليستْ طبقية أو وليدة عقد
نَقْص، كما كنتُ ألاحظها عند غيره.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> ربّما كان</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> يمتلك لونًا من الصدق،
لم يتيسّر لغيره. كان أكثر مَنْ ينفّرني بينهم الريفيون الذين وصلوا لدراسة الهندسة
أو الطّبّ، وكانوا يجدون في الانتماء للجماعة قوّة معنوية، ووجاهةً ما. كنتُ أشعر بذلك
في نكاتهم الطبقية أو محاولة الاستخفاف بالطبقات البورجوازية.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> فكرة الانتماء</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> للجماعة بمثابة الصفعة
التي يُوجّهونها للطبقة التي لا ينتمون لها، من منظور متعالٍ، لأنهم يُمثّلون المرجعية
الأعلى، وهي الدِّين.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لعلّ هذه الأفكار </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">هي ما جعلتْني لا شعوريًا أنفر منهم، وربُّما جعلتْني أكثر
إصرارًا على القراءة في العوالم التي أعرف أنهم لن يقتربوا منها لا جهرًا ولا سرًّا.
ومنها كنتُ أستمدّ شجاعة الرّدّ على ابتساماتهم المُستخِفّة أمام أسئلتي الفقهية التي
كنتُ أحاول بها التّأكّد من مدى سماحتهم. </span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في رمضان مثلًا،</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> وبعد العصر، أقترب من المسؤول الأكبر عن مجموعتنا، كانت له
ملامح آسيوية غريبة، ولعَرَقِهِ رائحة نفّاذة، وحتّى "السِّوَاك" الذي يستخدمه
لم يكن قادرًا على إزالة صفار أسنانه العجيب.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أقول له إني</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> احتلمتُ خلال نومي، ولا أعرف هل سيُقبَل صيامي؟ أم لا؟ فينظر
لي مُستفِزَّا، لكنه يحوِّل استفزازه إلى ابتسامة صفراء مذهلة، ويردّ بما يعني أن أستريح
وأُكمل صيامي. أبتسم له ابتسامة ناعمة، وأهزّ له رأسي بجدّيّة دلالة على استفادتي من
علمه الغزير.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في الحقيقة كنتُ </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">أقرأ "فقه السُّنَّة"، وأعرف أن إجابات الأسئلة
كلّهم موجودة في الكُتُب، لكني انتبهتُ لفكرة أُبوّتهم لنا. شكَّلَ لي نوعًا من الاستفزاز،
لأني أيضًا لي مشاكلي مع إحساسي بسلطة أبي. واكتشفتُ أنهم مبرمجون للتعامل مع شخصيات
لا تقرأ، أو تقرأ القشور. لم أكن مستعدًا حتّى لمناقشتهم في أمور أكثر تعقيدًا، مثل
"خَلْق القرآن" أو "العلاقة بالقَدَر" وهل الإنسان مُخيَّر أم
مُسيَّر؟ السؤال الذي قادني للتفكير في هذه الأمور كلّها، وشغلني بعد موت عماد بالبحث
عن إجابات دقيقة عنها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانوا أصحاب</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> ثقافة شفاهية، تناسب بسطاء الناس: الخطبة هي موضع التأثير الرئيس،
هكذا انتشرتْ أفكار "الشيخ كشك"، الذي كفّر المجتمع، وكل ما له علاقة بالفنّ
أو الحياة المَدَنية، وهكذا انتشرت فكرة الاعتماد دائمًا على مُفتٍ، يُفتي للجميع بما
يحلّ، ويحرّم ما يراه حرامًا.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولا أزعم </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">أنني امتلكتُ مثل ذلك الوعي الطبقي آنذاك، لكن شعورًا باطنيًا ما،
في أعماق قلبي، انتبه لتفاصيل صغيرة كهذه، لم تجد جاذبية كبيرة في نفسي. ومن المؤكّد
أن أمرًا مرّ عليه اليوم أكثر من 15 عامًا لا بدّ أن يراه الفرد بشكل مختلف.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بيني وبينكِ،</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> اكتشفتُ الآن أن وعينا الطبقي لم يكن مُستفَزًّا. أقصد، لم نكن
مهتمّين بوعينا بالطبقة. ربّما هذه حال الطبقة الوسطى عمومًا، أكثر تصالحًا مع ذاتها.
لكنني أستعيد تلك الأيّام، فأسترجع ما أعدّه خُبثًا في هذا الشخص. الطريقة التي كان
يتعمّد بها إيغال صدر صديق ممّنْ انضمّ إلينا آنذاك ضدّ عائلته، وكان أهله من عائلة
إقطاعية شديدة الثراء. كان يتعمّد أن يتحدّث بابتسامته السخيفة الصفراء اللاإنسانية،
التي يخفي بها ارتعاشة صوته من فرط الحقد والغلّ، عن مطامع الإقطاعيّيْن، وظُلمهم،
وعرفتُ من ذلك الصديق أنه دخل في نقاش حادّ مع جدتّه، لأنه أخذ يسبّ جدّه الميت أمامها،
ويصفه باللصوصية وامتصاص دم الفقراء.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان الفتى </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">آسيوي الملامح، يُخلّص حسابه الشخصي مع تاريخه، سواء بوعي أو من
دون وعي. أظنّه وأمثاله كانوا يجدون في تنظيم مثل الإخوان ما يجعلهم يحاولون تعويض
الكثير من النقص بسلطة النفوذ الدِّيني التي تمنحهم إيّاه الجماعة.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">مع ذلك، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">لم ننتبه أبدًا لموقعنا الطبقي، وشخصيًّا كنتُ أميل للبساطة، وأؤمن
أنني في وسط الوسط. أصادق البسطاء أو أبناء الطبقة العليا بالحماس نفسه. طبعًا وأنا
معك، وأحيانًا أنا وأنت وعماد، كُنّا نقارن بين عائلاتنا التي تتماثل في كونها طبقة
أبناء الموظّفين وبين شخص من أصدقائنا ممّنْ يملك أبوه بُرجًا من تلك الأبراج الجديدة
التي عرفت طريقها للمنصورة منذ نهاية السبعينيات، أو أراض زراعية وسيّارات، وأشياء
من هذا القبيل. ولكنها لم تمثِّل لنا حُلمًا حقيقيًّا. لم نكن مادّيّيْن بشكل ما.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن هذه </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">التفاصيل كلّها كوم، وما سمعتُهُ من الأصدقاء الأكبر عُمرًا الذين
انخرطوا في جماعة أخرى منظّمة أكبر عمرًا منّا، كانوا قد تجاوزوا المراحل اللّيّنة
التي كنّا نمرّ بها، وبدؤوا في اختبارات في تقديري ليستْ إلا عسكرية، خطط لأعمال عنف
ضدّ الحكومة، وتدريب على الرماية، ومسائل حين استمعتُ لها أصابني الفزع، كانت كومًا
ثانيًا. بعد يومَيْن فقط شاهدتُ كما شاهد العالم حادث المنصّة واغتيال السادات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> ربّما </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">راودني إحساس بالارتياح للحَدَث
الضخم، أو ربّما مثل كثيرين أصابتْني الدهشة التي جعلتْ عقلي يسعد بأن حاكمًا بأمر
الغطرسة قد قُتل في يوم، لا يمكن للمرء أن يتصوّر فيه ما حدث، أو الإحساس بأن ثقلًا
هائلًا أطبق على قلب البلد، وأخيرًا أُزيح بغير رجعة. هل غذّى تلك المشاعر ما غسل به
هؤلاء البشر عقلي حتّى أصبحتُ أجد فيه الأمل مثلهم؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> خلال </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">يومَيْن من التفكير، اكتشفتُ
أن الأمر لم يعد مُجرّد تقرّب من الله وعبادة، بل خطّة كبيرة، ربّما أكبر من خيالي
بكثير. هل كانوا يرغبون أو يطمعون حقًّا في السيطرة على الحكم؟ لم يدرْ ببالي هذا الخاطر
من قبلها.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان عليّ</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"> إعادة تأمّل كلّ شيء، فقرّرتُ التّوقّف عن الذهاب إلى المسجد، وكثّفتُ
من قراءاتي العلمانية. وبالتدريج، كنتُ أرى زيف تلك التجربة بكلّ ما فيها. والأهمّ
الكذب الصارخ فيها للتّعلّق بالدِّين من أجل أسبابٍ دنيوية محضة هي السلطة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أتساءل </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">خلال الفراغ الكبير الذي أعيشه بعد غيابكِ عن أشياء كثيرة، أسأل نفسي
بينما أسأل عمّا جذبني إليكِ، غير جمالكِ، وضحكة عينَيْكِ الخضراوَيْن ـ رغم إصرار
الجميع على أنهما زرقاوان ـ اللَّتَيْن يمكن لهما أن تُضحِكَا العالم كلّه. الإجابة
تمثّلتْ في هذا الإحساس الغامض بأن مصيرنا واحد، وباشتراكنا في البساطة. لم تكوني بالغة
التّأنّق مثل جاكلين مثلًا. ولا أُقيّم هذا الآن. فقط أصفه وأراه كان مثاليًا بالنسبة
لي. أعتقد أن قراركِ بالرهبنة له علاقة بتكوينتكِ المستغنية أيضًا. ولهذا أعتقد أننا
أحببْنا بعضنا البعض. كنّا نبحث عن أشياء أخرى مختلفة عمّا يمتلكه الآخرون.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في هذا الفراغ، </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">وفي مواجهة الزمن، هنا في غرفة المعيشة الصغيرة التي تعرفين.
أجلس لأكتب هذه السطور، بينما ينازعني الأمل أن أسمع طَرَقات الباب، وأفتح لأراكِ،
فنجلس لنستكملَ هذا الحوار، وكأن شيئًا لم يكن. ولكنْ، حتّى الآن، لا طَرقات. كالأحلام
كلّها التي أحلمها ولا تتحقّق. لا أسمع إلا صوت نبضات قلبي المتوتّرة.</span><br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">سوف أُنصت </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large;">الآن لأُغنيّة من أُغنيّات ماجدة الرومي التي كنّا نسمعها في الوكر
معًا، "خِدْني حَبيبي" أظنّها كانت المُفضّلة بالنسبة لكِ.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">"تصبحين على خير أينما كنتِ، يا عمري الضائع". <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الجمعة 2 فبراير 1996<o:p></o:p></span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZt0qcjGY7eaSfdOPgev0FjBsE4qJzJ7ty4WaJF3edbpJKqoOWIlff0Q9W84pmBn3gpOw9HLYKr4sLwgRDJf989J-znJhK0Tt70PO8KMwP1KmBnt1grxISA6iHJn_ggTWi1mWQJmFxkwxl/s1600/italy2+081.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1041" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZt0qcjGY7eaSfdOPgev0FjBsE4qJzJ7ty4WaJF3edbpJKqoOWIlff0Q9W84pmBn3gpOw9HLYKr4sLwgRDJf989J-znJhK0Tt70PO8KMwP1KmBnt1grxISA6iHJn_ggTWi1mWQJmFxkwxl/s320/italy2+081.JPG" width="208" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDGTjI6HVf-5hlveMk3-bzHLJPaOlnaKEzFyqbJsiKtqhH9VxkWcvfwSfK84rETBvlCeEQ8X2yb-uhP1E3KKteIpZE2w08XpDLkbdVvJ14itmSfEzsNEFmSIsjO4rhqjKjcz1w11cC922j/s1600/italy2+081.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1041" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDGTjI6HVf-5hlveMk3-bzHLJPaOlnaKEzFyqbJsiKtqhH9VxkWcvfwSfK84rETBvlCeEQ8X2yb-uhP1E3KKteIpZE2w08XpDLkbdVvJ14itmSfEzsNEFmSIsjO4rhqjKjcz1w11cC922j/s320/italy2+081.JPG" width="208" /></a></div>
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-74531705456848404802017-09-10T23:20:00.002-07:002017-09-10T23:20:30.032-07:00توريل القديمة <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 12.75pt; text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 12.75pt; text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;">فصل من رواية مفتاح الحياة </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 12.75pt; text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 12.75pt; text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 12.75pt; text-align: center;">
<b><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;">توريل القديمة<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 12.75pt; text-align: center;">
<b><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<h3 dir="rtl" style="line-height: 24pt; margin: 0cm 12.75pt 0.0001pt 0cm; text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red; font-size: small;"> إبراهيم فرغلي</span><span style="color: red; font-size: x-large;"> </span></span></h3>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwlxpeMPtQpUIq6_xy3iaU-FJlYzP1zMhnlfI4d9mDGayaJXWJAxnRH3kKTinJkxXaGh4Lik7VaSKSTCW-zikrw17gffbTZ1Y1khIuwgUgJYaDjbPLPWx4txvRjkdbbBrgqR6mJPZ0cYie/s1600/an-italian-viallage.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="999" data-original-width="1200" height="332" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwlxpeMPtQpUIq6_xy3iaU-FJlYzP1zMhnlfI4d9mDGayaJXWJAxnRH3kKTinJkxXaGh4Lik7VaSKSTCW-zikrw17gffbTZ1Y1khIuwgUgJYaDjbPLPWx4txvRjkdbbBrgqR6mJPZ0cYie/s400/an-italian-viallage.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Artist: Jane Ward<br />لوحة "قرية إيطالية" للفنان الإيطالي جان وارد</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">يقولون إن حي
توريل من أكثر أحياء المنصورة هدوءا، ولم أشعر بذلك في أغلب الوقت. في الطابق الأول
يمكن لنا سماع همسات المارة في الشارع، فما بالك بمناداة الباعة، الذين يتوالون
على الحي من الصباح المبكر وحتى العصر. وضجيج شباب الحي وهم يلعبون الكرة في
"ميدان فريد المصري"، كل يوم تقريبًا.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> لازلت أذكر حتّى تلك الأيام، حين كانوا يلعبون الكُرة
الشراب، قبل أن تنتشر الكرة الجلدية الحديثة. ونداءات الشباب على بعضهم البعض من أسفل
النوافذ. وإزعاج نفير سياراتهم الصاخبة. ففي توريل لا أحد يصعد ليدق جرس الباب، بل
يتنادون من أسفل المنازل أو يقرعون نفير السيارات.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> ربما ورثنا فكرة هدوء "توريل" من الأجيال
السابقة، لكني لم أعرف هذا الهدوء. فكل صوت يصل إلينا في البيت، من طرقات أقدام الخيل
ورنات أجراس الحناطير، قبل اختفاء "الحناطير" مثل أشياء أخرى كثيرة، أو مرور
بائع العرقسوس وهو يصلصل بطبقي النحاس، معلنا عن مشروب العرق السوس. ونداء الباعة المختلفة،
من الخضراوات للفواكه إلى البقول، ومن بائع اللبن إلى الروبابيكيا، وغيرهم.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">فابتداء من
وقت العصرية يأتي "عم عَنْتر" بعربة الذُرَة المشوي، وإن كان من أكثر الباعة
هدوءًا، لكن زبائنه ليسوا كذلك. ومن بعده يتوافد باعة التين الشوكي، وغيرهم، وغيرهم.
<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أحيانًا أستيقظ
في الفجر، لأستمتع بتوريل الهادئة. أُمتّع بصري بالشارع الهادئ وهو مُغبّش بشبح
النهار الذي لم يأت بعد، من النافذة، ولا أسمع إلا وشيشًا بعيدًا لموقد مطعم الفول
والطَعْميّة، القريب، الذي يبدأ استعداداته مبكراً. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">في الصيف أيضا،
وقت الظهيرة والعصر، يُصبح الحي صامتًا أغلب الأحيان. وكثيرًا ما طاب لأمي في تلك الأيام
الهادئة أن تجمع "لب البطيخ والشمام"، لعدّة أيام، ثم تغسله جيدًا، ثم
تفصل لب البطيخ الأسود عن لب الشمام الأبيض، وتتركه ليجف، ثم تُحمّصه في الصينية مع
الملح. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">وبهذا
يكتمل بالنسبة لها طقس العصاري في الصيف. حين تبدأ كافة الدكاكين والمحلات في رش
المنطقة المواجهة لها من الشارع بالمياه لترطيب المكان. وتجلس لـ "تقزقز اللب"
مع الشاي والبطيخ، في البلكون، وتطلب مني أن أجلس معها لنتسامر، إذا لم تأت جدتي،
أو إحدى خالاتي أو صديقات أمي لزيارتنا.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> في مثل هذه الأوقات، ومع الهدوء الذي لا تقطعه إلا
أصوات بعض السيارات العابرة بين آنٍ وآخر، اعتدتُ إقناع نفسي أن الحياة في توريل مثالية
وجميلة.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">لكن جاكلين
التي تعبد الهدوء والتأمّل، رأت في الحي الهادئ موضعًا مستمرا للإزعاج؛ خصوصًا
لسكّان الطوابق المنخفضة، بل إن الإزعاج كثيرا ما تحول إلى جحيم عندما تنشب المشادات
المروّعة بين شباب الحي في "توريل" ومجموعات الشباب من الضواحي الأخرى
القريبة، خصوصا أبناء حي "كفر البدماص"، حيث يتحول "ميدان فريد المصري"
لساحة معركة.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أحيانا أتصور
أن جاكلين خطّطت للهجرة مبكرًا، هروبًا من الضوضاء. لكني أعود وأسخر من سذاجة هذه الفكرة؛
لأن "جاكي" قد تكون الوحيدة التي فعلت الأمر الصحيح، وقررت الهجرة من بلدٍ تحمل هويته، ولا يعاملها إلا
كمواطنة درجة ثانية، لتذهب إلى بلدٍ لا تحمل هوّيته لكنه يعاملها كمواطنة تتساوى حقوقها
مع أي شخص آخر يعيش في المكان. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> لم أمتلك هذا الحسّ بالمغامرة، خصوصًا أن تذهب واحدة
مثلي لآخر العالم بحثًا عن المساواة، كما أرادت وفعلت جاكي. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أما "ريمو"،
شقيقتها، فتشبهني في طبيعة علاقتها وإحساسها بالمنصورة. تحب المدينة رغم كل شيء. تشعر
أنها مثل سمكة خرجت من المياه إذا سافرت مع والدتها للقاهرة ولو حتى ليومٍ واحد. لا
تستعيد قدرتها على التنفس بشكل طبيعي إلا حين تعبر كوبري المنصورة من جهة سندوب،
الذي تبدأ بعده مباشرة أولى ملامح المدينة، بالطريق الطويل الذي تصطف على جانبيه
الشجيرات الكثيفة التي جسدّت طابعًا مميزًا لمدخل المنصورة.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> لا شك في وجود ندّاهة جميلة، يؤويها النهر، تُنادي
علينا إذا ما ابتعدنا عنها. تذكرت "الندّاهة"، التي اعتادت أمي إرهابنا
بها أنا وبنات خالاتي، في الطفولة، حتى لا نبتعد عن البيت. عماد قال لي إنه سمع
صوتها بالفعل مرة، ولكن رامي سبح في النيل لكي يؤكد لهم أنهم واهمون!<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;">لكن، لكل أم
من الأمهات، أبناء يحملون جينات العقوق والعصيان، ككل الذين هربوا منها وهجروها مع
أول فرصة، مثل جاكلين، التي عرفنا أمثالها كثيرين باستمرار. عشرات من أصحاب
الطموحات، بينهم أولئك الذين أحبّوا أن يكونوا نجوم غناء، ووقفت حدود المنصورة الخانقة
عائقا لطموحهم. كل الفرق الموسيقية التي أحببنا أغنياتها، أو بالأصح؛ الأغنيات الغربية
الشهيرة التي كانوا يقلدونها بإتقان، والذين كنا نستمع لأغنياتها في حفلات راقصة في
رأس البر، فريق الـ"إيجلز" </span><span dir="LTR" style="font-family: "Times New Roman", serif;">Eagles</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، أواخر السبعينيات، سنوات المراهقة، وفريق الـ"ديفلز"
</span><span dir="LTR" style="font-family: "Times New Roman", serif;">Devils</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>. كان
كلّ من الفريقين يضمّان شبابًا نرى في كل شخص منهم نموذجًا من نماذج فرسان خيالنا.
نتابع عروضهم الموسيقية والغنائية في الحفلات الجامعية وفي بعض حفلات الزفاف، أو في
إجازات الصيف في "رأس البر". بعد سنوات عرفنا أن أغلبهم هاجروا خارج مصر.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> قائمة المهاجرين من المنصورة ضمّت الكثير من
الفئات الأخرى، بينهم بعض الطامحين في الزواج من أجنبيات، بلا مبرر ربما غير عُقد النقص.
أو لأسباب وجدت في الزواج منهن فرصة للهجرة. طبعا هناك عائلات مسيحية كثيرة فكرت في
الهجرة بعد خروج الإخوان المسلمين من السجون في عصر السادات، وكذلك بعد اغتياله.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> بالنسبة لي الأمر مختلف تمامًا. أنا أعشق المنصورة
حرفيًا. وأعشق فيها أشياءً بسيطة. مثلا حين كنت أزور "منال"، صديقة طفولتي
أيضًا، بعد أن ترقّى والدها ليصبح مديرًا لتفتيش الريّ، انتقلت عائلتها للفيلا الجميلة
الموجودة في نهاية الشارع الرئيسي في حي المختلط، قبل مزلقان القطار مباشرة. والتي
لا يظهر شيء منها في الغالب بسبب عُلّو سورها وصِغَر بابها الخشبي.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أذهب لزيارتها
سعيدة جدًا. أمشي الطريق من توريل للمختلط، إذا لم يوصلني بابا، ووجهي في الأرض،
لا ألتفت يمينا أو يسارا حتى أصل لباب الفيلا. ورغم أننا نسكن بجوار فيلا، عُلقت على
بابها الرئيسي لافتة مكتوب عليها "فيلا حسن الإمام"، لكنها ظلت خاوية باستمرار.
"فيلاّ" بلا سُكّان، لكن الأشجار التي تظهر من خلف السور تبدو خضراء ونضرة.
وما يدور داخلها يظل سرّا لا يعرفه أحد، أو يبقى مخترعا في تهيؤات أصحاب الخيال
الواسع عن حياة أسرة المخرج الشهير في الداخل، رغم أنني لم أصادف رؤية أي منهم
أبدًا. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> تمنيت ظهور أي من أفراد عائلة المُخرج السينمائي
الشهير يومًا، لكن لم يحدث ذلك أبدًا. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أما الفيلا
الثانية فهي تخص سكرتير عام محافظة الدقهلية، على بعد خطوات من ميدان فريد المصري،
في الشارع الذي تقع فيه بقالة "دعدور"، ولا نرى من سورها الأبيض العالي
سوى الأشجار، وأحيانا نرى سيارة سكرتير المحافظ السوداء تقف أمام الباب.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;">في الفيلا التي
سكنت بها منال، في حي "المختلط" القريب من توريل، كنت أشعر أنني أنتقل إلى
فيلم بالأبيض والأسود. الممر الطويل الذي يأخذ شكل حرف </span><span dir="LTR" style="font-family: Arial, sans-serif;">L</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، تحيط
به حديقة تمتلئ بأشجار المانجو التي كنا نوقع ثمارها، لأننا نحبها خضراء ولاذعة، والجوافة،
والكثير من أنواع الورد المختلفة، وخصوصا الورد البلدي، وشجيرات الياسمين الكثيفة التي
تتبرقش فروعها الخضراء بزهور الياسمين البيضاء، والتي تمنح للحديقة عبقاً جميلاً.
بينما يُظلل جانبًا من الممشى المؤدي للفيلا "تكعيبة" عنب خشبية، تتدلى
منها القطوف الخضراء.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> أما البيت السكني فنصعد له بدرجات عديدة. وعندما
أتأمل جمال الشجر والورد أقول لنفسي إن هذه الحديقة هي ما تصفه الكُتب بـ"البستان".<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> بيتنا لم يكن صغيرًا، مثل أغلب البيوت القديمة
التي بنيت في الخمسينيات والستينيات، لكن لا يمكن مقارنته ببيت منال أبدًا. كان السقف
عاليًا بشكلٍ مدهش. والممرات بين الغرف طويلة. أما غرفة منال فواسعة وأنيقة بالنسبة
لغرف نومنا العادية الصغيرة. ربما لم يكن البيت من الداخل حديثًا مقارنةً حتّى ببيتنا،
لكنه كان عتيقًا وأنيقًا. كنت أشم فيه رائحة الخشب العتيق الداكن الذي يتمثل في أرضية
البيت المغطاة بالسجاجيد. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> أحببنا اللعب في الحديقة، والثرثرة وتبادل
النمائم ونحن نتمشّى بين الأشجار والورود. وحين يصادفنا سامح؛ شقيق منال، وأوجّه له
أي كلمة يحمر وجهه حتى يُصبح مثل التُفاحة، رغم سُمرة وجهه الممتلئ. يُذكّرُني بشكل
"تَخْتَخْ" بطل مغامرات "المغامرون الخمسة" الشهيرة. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أقول ذلك لمنال،
فتضحك، فأضيف:<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 36.0pt; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-list: l2 level1 lfo2; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Arial, sans-serif;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;">وأنت تذكريني بـ
"نوسة" أخت "محب" في المغامرات.</span><span dir="LTR" style="font-family: Arial, sans-serif;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-size: large;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="font-family: Arial, sans-serif;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> <span lang="AR-SA">فتنهرني وتقول إنها أحلى كثيرا
من "نوسة"، فأوافقها بسرعة، مؤكّدة
أنني أمزح معها. <o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">مرّة قابلت
نادية؛ توأم رامي، عند منال. تعاملت معي بتحفظ، ولم أفهم لماذا. هل لأنها تعتبرني بنت
شوارع تلعب مع أولاد الجيران؟ أم لأنني مسيحية. هل تختلف عن شقيقها رامي لهذه الدرجة؟<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"> لم تكن عدائية، ولم تتجاهلني أبدا عندما أوجه لها
أي سؤال. بالعكس، كانت دمثة جدا ولطيفة، لكن لا أعرف لماذا تعطيني الإحساس بالتحفظ.
وبالفعل بعد فترة بسيطة من وجودي استأذنت</span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif;">ْ</span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;">وانصرفت.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">منال ووالدتها
طنط ليلى، لم تكن لديهما حساسية بتاتا في التعامل معي. طنط ليلى خريجة مدرسة
"سانت فامي" هي أيضًا، وكثيرًا ما تحكي لي ذكرياتها في المدرسة. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">كنتُ سعيدة
أنني درست في مدرسة عريقة خرّجتْ أجيالاً مثل جيل طنط ليلى. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">في إحدى زياراتي
لهم طلبت منّا طنط ليلى أن نخرج معها إلى حي "ميت حَدَر" الشعبي، الذي يضم
سوقًا شعبية. قالت لنا إنها تريد أن تشتري "حلوى المولد"، من أحد مصانع
الحلوى، الواقع في حارة متفرعة من "شارع بنك مصر". ولأول مرة أدخل مصنعا
للحلوى الشعبية. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">شاهدنا أنا
ومنال، بانبهار، كيف تُصَبُّ الحلوى البيضاء المصهورة في براميل خشبية ضخمة، ومنها
إلى قوالب خشبية صغيرة تأخذ شكل عروس المولد أو الحصان، ثم كيف يقوم العُمّال، بعد
أن تبرد الحلوى وتتجمد، بفصل القالب الخشبي إلى نصفين؛ فنرى قوالب الحلوى التي تتخذ
إما شكل الحصان الشهير وعليه الفارس، وإما "عروس المولد" باللون الأبيض،
قبل أن يُضاف إليها اللون الوردي الشهير. لازلت أذكر رائحة المكان الحار بسبب الأفران،
هذا العبق المزيج من روائح العسل الساخن والسكر وماء الورد. ولم يكن ممكنا أن أعود
للبيت في يوم كهذا بدون علبة "حلاوة المولد"، المهداة لي من طنط ليلى،
والممتلئة بالحُمّصيّة والسِمْسِميّة والفوليّة والمَلْبَن. وكانت أمي تسعد كثيرا
بهذه اللفتة، وتنتظر أي عيد من أعيادنا لكي ترسل إليهم معي علبة كحك من صنع يديها.
<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">طنط ليلى مختلفة
في الطريقة التي تتعامل بها مع منال، وتعتبرها كصديقة وليس ابنة فقط. منال أيضا ناضجة،
وغالبا لا تسلك سلوكا يسئ لأمها. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;"> أجلس لمدة ساعة لأحكي لها حكاية تضايقني عن ماما
أو عن معلمة من المعلمات، وتنصت لي ولا تظهر ضيقها أو استخفافها بما أقول. <o:p></o:p></span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">أتمنى أن تصبح
أمي صديقة لطنط ليلى يوما. </span><span style="font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="line-height: 24.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 12.75pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red;">فصل من رواية مفتاح الحياة، الجزء الثالث من ثلاثية تصدر قريبا في كتاب بعنوان (جزيرة الورد) ثلاثية روائية، تضم "ابتسامات القديسين"، "جنية في قارورة" ثم "مفتاح الحياة</span></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-48323114384246551512017-06-11T01:45:00.000-07:002017-06-11T01:45:12.994-07:00غمزات الصخر الحنون في رام الله<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
<span style="box-sizing: border-box; color: #ff0066;">لروائيّ المصريّ إبراهيم فرغلي: غمزات الصخر الحنون في رام الله!</span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
أصبحت فلسطين واقعاً بالنسبة لي سيستمر في حياتي للأبد، لم تعد مجرد حلم بعيد، أو بكائيّات ومرثيّات، أو حتى فولكلور نضاليّ ووسيلة لبطولات "دون كيشوتات" زمننا البائسة، وشعارات يرتزق بها مرتزقو السياسة والثقافة. تنشقت هواء رام الله، ورأيت أهلها، بشراً على الأرض، لهم أحلام ورغبات ومشاعر، وطموحات، وآمال، وليسوا مجرد كائنات مصنوعة من كارتون الأخبار ومانشتات الصحف والإعلام. وليسوا أيضاً مجرد شعب لا يستحق إلا الشفقة والرثاء على وطنه المغدور. بل كائنات تملك القدرة على أن تعلمنا الكثير عن الأمل والحب والحياة المستمرة تحت الخطر ونحن نرسم ابتسامة. وقفت معهم على جسر اللنبي، متوتراً، متحفزاً وقلقاً، أداري هواجسي مثلهم، وأتمنى أن تنتهي ساعات المعبر الطويلة من دون كارثة متوقعة في أي لحظة. أراقب المحتلّ مثلهم، راجياً اليوم الذي يمكن لهم فيه العبور من دون تفتيش وإجراءات العبور المقيتة التي يمارس بها المحتلّ دوره كمغتصب للأرض. وجلست على المقاهي بينهم نضحك ونعيش اللحظات المسروقة من الخوف المسيطر على أجواء المكان الذي تشعر أن عيون المحتلّ تراقبه من أماكن غير منظورة، وتتوقع اقتحامه لأيّ مكان بلا سبب.</div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
تابعت معهم فيلماً سينمائياً، شاركتهم فيه الشغف، والابتسامات التي تنشق من رحم مآسي السجن، رغم المعاناة، والضحكات التي يبحثون عنها رغم كل شيء. وشاهدت بينهم مسرحية كنت أتابعها كأنني متفرج بين مسرحيتين الأولى هي العرض الفني الحقيقيّ الذي يشاهده الجميع، والثاني هو الجمهور الفلسطينيّ الذي كنت أتابع ابتساماته وضحكاته محاولاً فهم الشفرة السريّة للكنة والسخرية المبطنة مما يغيب عنيّ من خارطة الطبقات واللكنات والاختلافات المذهبيّة والعرقيّة. وقفت في الغرفة التي حوصر فيها ياسر عرفات من قبل قوّات شارون، وأنا أستدعي مكان جلوسي في غرفة المعيشة في شقتي في مصر مذهولا من البجاحة التي بلغها المحتلّ الأرعن. وأحاول استدعاء مشاعر الختيار في تلك المساحة التي حوصر فيها مندهشاً من شدة تقشفه الذي تكشفه غرفة نومه البسيطة، ومطبخه الذي لا يختلف عن مطبخ أي عائلة صغيرة في أي منزل عاديّ.</div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
رأيت رام الله عندها كمكان تم تخليصه من فم الأسد، حتى لو لم تكن السيادة كاملة اليوم بسبب الجيش الذي يحتلّ شعباً أعزل لا قوّة له إلا إرادة أهله. </div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
شاهدت المستوطنات وكيف تحيط بالمدينة على أعلى التلال، وأنا أشعر أن كاميرا خفيّة في مكان ما منها تراني كما تراقب كل ما يدور في المكان. ومع ذلك كنت أوجه الكاميرا لألتقط الصور بقدر ما يمكنني لأوثق صورة المستوطنة التي يعزل فيها المحتلّ نفسه.</div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
تجوّلت في وسط المدينة مندهشاً ومغتبطاً من جمال العمارة والحجارة، ومن النظافة وجمال الطبيعة معاً. خطف بصري الصخر الحنون، هذا الذي تراه أينما وجهتّ وجهك في أرجاء فلسطين، الحجر الذي يشكل صورة الفضاء العامّ للمبنى الفلسطينيّ الكبير، أو "البلاد" كما يطلق عليها أهلها، والذي يُلفت الانتباه بمجرد أن يتنشق المرء النسمات الأولى لهواء فلسطين. الصخر الحنون في رام الله تجلى في الكنائس القديمة التي تتوسط مركز المدينة، وفي المساجد والبيوت العتيقة الجميلة والمحال والأسواق والمتاحف. الصخر الذي كنت ألمح ابتسامته وهو يغمز لي مذكراً أنه لا يغدو طيعاً إلا حين تمسك به أيدي أهل البلاد، الذين يعرفون أسراره، ويدركون متى يستخدمونه موضوعاً للجمال، وكيف يحوّلونه سلاحاً طيّعا في أيدي الكبار والأطفال حينما تنتفض فلسطين وتصبح الحجارة حُلماً يهز جدران الظلم، كما رأينا في الانتفاضتين الأولى والثانية.</div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
هذا ما تسمح به هذه العجالة، لكن الحديث عن فلسطين سيطول كثيرا</div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2b2b2b; font-family: Greta, Arial, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 18px; margin-bottom: 25px; text-align: justify;">
نقلا عن موقع رمان - يونية 2017 </div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-28056515788160173052017-06-10T13:22:00.000-07:002017-06-10T13:22:01.071-07:00اللاشيء المقدس!<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white; color: red; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"> </span><span style="background-color: white; color: red; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;">اللاشيء المقدس</span><span style="background-color: white; color: red; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"> </span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white; color: red; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;">وائل فاروق</span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"> </span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><br /></span></div>
<span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
في ثلاثينيات القرن الماضي قدس اليابانيون هيروهيتو الامبراطور الإله الذي قادهم إلى تحقيق نهضة اقتصادية وبناء قوة عسكرية مكنتهم من السيطرة على مساحات واسعة من العالم، بعد الهزيمة المخزية لليابان في الحرب احتفظ الإمبراطور بقداسته، إلا أنها قد فقدت معناها ليس فقط لأن الإمبراطور قد تحول إلى ديكور ولكن لأن الإمبراطور الإله قد قاد شعبه إلى تدمير الآخرين قبل أن يدمر بلادهم، هكذا بدأ اليابانيون يطلقون عليه اللاشيء المقدس. (Japan: a Reinterpretation : Patrick Smith, Knopf dubleday publishing group 2011)</div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
اللاشيء المقدس هي أفضل عبارة نصف بها قيم الحضارة الغربية اليوم، فعلى مستوى الممارسة والثقافة يتم تفريغ هذه القيم من معناها بالرغم من تقديس الجميع لها مثل قيمة الحرية ، في القرن 18 تعرف المصريون على الحرية والإخاء والمساواة على إيقاع مدافع بونابرت، كما تعرف العراقيون على الليبرالية في القرن الواحد والعشرين عن طريق قنابل بوش الذكية، إن الضمير الجمعي العربي يربط الليبرالية بالخضوع للاستعمار لأنها كانت دائما ليبرالية بدون حرية. المؤسف في الأمر أن الأمر لا يتوقف عند الفشل في تقديم هذه القيم للآخر ولكنه يمتد لتفريغها من معناها في الداخل على مستوى الفكر والممارسة في الثقافة الإنسانية المعاصرة أصبح المؤقت مركزيا، نعيش حياة مؤقتة، أعمال مؤقتة، علاقات مؤقتة، زواج مؤقت، سكن مؤقت، كل ما نستخدمه أيضا في حياتنا اليومية أصبح مؤقتا كالمناديل الورقية والأكياس والأكواب والملاعق البلاستيكية، لا شيئ يحمل علامة، لا شيئ يحمل معنى لأن كل شيئ زائل، هكذا تحول الانتباه الثقافي المعاصر من الكينونة أو الوجود في العالم إلى الصيرورة أو العبور في العالم، إنه عالم العابر والمؤقت، نعم سقطت الأيديولوجية ولكن الخوف من الآخر يتزايد، تراجعت العدمية لكن الحياد السلبي من كل شيئ قد حل محلها، فمصطلح "المابعد" الذي يسبق كل أوجه المعرفة الإنسانية – مابعد الصناعة، التاريخ، الاستعمار، الحداثة – لا يعني إلا غياب القدرة على إضفاء المعنى على الحالة الإنسانية الراهنة. </div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
وهو ما يرى هابرماس أنه أحد نتائج إقصاء الدين من الحياة العامة، إن كل ما نواجهه من تحديات اجتماعية في مجتمعاتنا يرجع بشكل أساسي إلى انعدام القدرة على انتاج معنى للحياة يعد الدين أحد أهم مصادره. </div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
يعتقد ما بعد الحداثيون أنهم حرروا الإنسانية من أسر الثنائيات الفكرية ( الخير/الشر- الحضور/الغياب- الأنا/ الآخر) لكنهم في الحقيقة لم يفعلوا إلا الانتقال من التقابل بين الثنائيات وما يترتب عليه من القدرة على إصدار أحكام تعكس في مجموعها ثقافة وهوية وشخصية فردية/جماعية إلى التساوي بين الثنائيات وما يترتب عليه من عدم القدرة على إصدار الأحكام الذي يعني التوقف عن التفاعل مع الواقع وهو ما يؤدي بالهوية الفردية والجماعية إلى التنميط . </div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
ناضلت ما بعد الحداثة ضد " إقصاء" الحداثة للآخر "المختلِف" ولكنها لم تجد طريقا لهذا إلا "إقصاء" الاختلاف. حيث الاعتقاد السائد أن التعايش السلمي فيها بين المنتمين لأديان وتقاليد وثقافات مختلفة لا ينجح دون استبعاد التجربة الدينية والأخلاقية من الفضاء العام للمجتمع، وهو ما يعني إقصاء الاختلاف، فإذا كانت التجربة الدينية أهم مكونات الهوية، فإن هذا الإقصاء للاختلاف هو في حقيقته إقصاء (للذات).</div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
هل حققت هذه العلمانية المتطرفة في النهاية هدفها ؟</div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
لا تخلو عاصمة أوروبية كبرى اليوم من "مجتمع موازي" يعيش فيه المهاجرون المسلمون ؛ فقد انتهت المحاولات الحثيثة لدمج المهاجرين في مجتمعاتهم الجديدة إلى جعل الحدود الثقافية والدينية " لامرئية " في الفضاء العام حيث ترسخ مفهوم وممارسة لـ " التعددية " يحول الفضاء العام من بوتقة للقاء والتفاعل الإيجابي بين المكونات الثقافية المختلفة في المجتمع الأوروبي المعاصر إلى " حدود " تفصل بينها، كما نجد في فرنسا حيث التي أصدرت قانون يجرم ظهور الرموز الدينية في الفضاء العام لتصبح فرنسا دولة يحمي دستورها الاختلاف والتعدد الديني وتجرم قوانينها مظاهره. </div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
إقصاء الاختلاف من الفضاء العام جعل " التكيف" وليس "التفاعل" هو الإطار الحاكم لعلاقة المهاجرين مع مجتمعهم الجديد وهو ما أدي - إلى جانب عوامل ذاتية أخرى خاصة بطبيعة ثقافة المهاجرين أنفسهم - إلى خلق هذه المجتمعات الموازية التي تصطدم بالمحيط الذي مازال غريبا/ أجنبيا .</div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
الخلاصة </div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
في سياق هذه الثقافة إذا سألت ما هي الحرية؟ ستكون الإجابة هي كل شيء، ولكن الحرية التي تعني كل شيء هي لاشيء، الحرية الحقيقية لها وجه واسم وحدود هي الخبرة الإنسانية، التي لا يمكن أن تكون إنسانية إذا نزعت الشخص من هويته من تاريخه من معنى وجوده وغايته، لأنها في هذه الحالة ستكون شكل يخلو من المعنى ولتشترك مع الثقافة الإسلامية المعاصرة في إقصاء الشخص وتجربته وهويته. هكذا ننتقل من "اللاشيء المقدس" إلى "لا شيء مقدس" ، لاشيء مقدس طالما كان الشكل في المركز والإنسان في الهامش</div>
</span><span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; text-align: right;"><div style="text-align: right;">
في القرآن كما في الكتاب المقدس يبدأ آدم علاقته بالعالم بتسمية الأشياء، يفقد آدم المعاصر كل يوم جزءا من عالمه القديم، لأنه ينسى الأسماء، لأنه لم يعد يسمي الأشياء، لأنه لا يهتم بتسمية الأشياء، آدم لم أدم، إنه ما بعد آدم.</div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
هذا المقال المهم نشره كاتبه الأكاديمي والناقد المصري وائل فاروق بالإيطالية وترجمه للعربية </div>
</span></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-73689356193199578002017-05-09T21:18:00.004-07:002017-05-09T21:18:40.251-07:00البلاد <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">البـلاد..<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<b><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;">وهم الحدود! </span><o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">إبراهيم فرغلي<span style="font-size: x-large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">استفت قلبك ولو أفتوك. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هكذا أردد لنفسي، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">في محاولتي الفردية المستمرة
لاختبار أفكاري المستقرة عن ذاتي وعن العالم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وهكذا فعلت حين</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> تلقيت الدعوة من وزير الثقافة
الفلسطيني لزيارة فلسطين. كنت أتأمل كلمة السلطة الفلسطينية باعتزاز، وكلمات
الدعوة بفخر. كانت الكلمات تقدم لي حلما، كنت أظنه مستحيلا. زيارة فلسطين.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">قبل عدة سنوات </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وقفت أمام البحر الميت في عمان
حيث قيل لي أن أتأمل الضفة الأخرى حتى يمكنني أن أرى القدس. كان قلبي يرف لمجرد
أنني أتطلع إلى ضفة كنت أعتبرها مجرد خيال. حلم سنظل نحلم به ولا يتحقق. رؤية
فلسطين </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وعودتها لأهلها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">قبلت الدعوة فورا، لأنني بعد فترة وجيزة</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> من
رؤيتي لشبح القدس عبر البحر الميت، قرأت رواية باب الشمس، ثم شاهدت الفيلم المأخوذ
عنها ببراعة بنفس الاسم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تغيرت أفكاري كثيرا </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">عن قضية فلسطين، لأن الرواية
والفيلم نزعا قشرة الشعارات والدعاية السياسية والخطابات العروبية الفارغة، وحولت
القضية إلى دم ولحم. إلى قلوب تنبض وتعيش ولا نعرف عنها شيئا لأنها محجوبة عنا
بالشعارات، والبطولات السياسية الحزبية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وكان قبولي الدعوة بالتالي واجبا لأغتنم فرصة أن
اتنشق هواء البلاد الحلم. لكي أتواجد بين</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أهلها، وأن أعلن تضامني الكامل معهم في
قضيتهم العادلة، وأن أشهد طبيعة الحياة اليومية لهم. متاعبهم، آمالهم، أحلامهم،
فشكري بلا حدود لكل من وقف وراء هذه الدعوة الكريمة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولأن الحدود </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">والمنفى والبلاد هي موضوع هذه
الندوة فقد اخترت نصا أو شهادة تعبر عن خبرتي الشخصية ككاتب قضى أغلب فترات حياته
خارج "البلاد" كما يقول اهل فلسطين عن بلدهم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بين صور عديدة صاحبتني</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> في أحلام يقظتي المراهقة،
صورة الرحّالة الذي يمر على بلاد العالم، ملقيا نفسه بين البشر وآثار البلاد، ثم
يترك البلد تلو الآخر، تاركا جزءاً من روحه في المكان كطيف، ويختفي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أرى آثارَ أقدامِ امرأةً ترتدي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> خلخالا وتسير
باتجاه الشمس على رمال الصحراء، رمالٌ ناعمة ورطبة تلتمع بلون هجين بين صُفرةٍ
محمرة داكنة وظلالٍ من لون الطين. قدمان نحيلتان لامرأة نحيفة تتتابع خطواتهما
بدلال ودأب. لا أسمع صوت الخلخال. ولا أعرف الجهة التي أتت منها صاحبة القدمين
الخمريتين الناعمتين، ولا الجهة التي تسعى إليها. أين تذهب في هذا التيه الشاسع؟
من أي أرض جاءت وإلى أي أرض تنتمي؟ ولكني سرعان ما أشعر بعبثية السؤال حين ترتفع
نبرة سؤال آخر أكثر إلحاحا: أليست الأرض كلها لنا؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">انفجر السؤال في ذهني</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> وأنا أحدق من الطائرة التي
تحوم حول الصحراء، رأسي قريب من رأس "دي ألماسي"؛ المريض الإنجليزي،
الذي اصطحب جثة عشيقته كاثرين كليفتون، في الطائرة، ليحلق معها في سماء بلا حدود،
أعلى صحراء رسمت تلالها ومسارات طبقات الرمال فيها أجساد بشرية عارية تطفو فوق بلاد
بلا خارطة أو حدود. لوحة جسدية عالمية للبشر الذين يجسدون الأرض التي يجب أن
يعيشوا عليها جميعا أحرارا بلا حدود سياسية أو جغرافية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لم يتحقق حلمي ولم أكتسب</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> صفة الرحّالة كما حلمت،
ولكني أيضا لم أعش في مكان واحد. قضيت فترات طفولتي بين مسقط في سلطنة عمان ومدينتي
دبي ورأس الخيمة في الإمارات. وظلت مسقط بجبالها، بعلاقاتها المتنافرة صلابة ورقة،
مع البحر أو السحب، ووديانها، وأفلاجها وقلاعها بكل دلالاتها التاريخية، وتراث
السحر عند أهلها وطيبتهم المتناهية، وقُراها الصامتة البسيطة الخاوية أحيانا،
والغامضة في الوقت نفسه، وبقيظها الملتهب، هي أكثر ملامح ذكريات طفولتي رسوخًا
وسطوعًا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> بعد
عودتي إلى مصر عشت دائما على الحد الفاصل بين كوني مزدوجا بين الغريب والآخر</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">. كان
إحساسي بالغربة يفوق وعيي بانتمائي للمكان. اكتفيت من المكان بتكوين الهوية بكل
تراثها، اجتماعيًا وثقافيًا وتراثيًا، لكنني كفرد يعيش في المكان كنت نائيا وبعيدا
وغريبا باستمرار.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان لتجربة </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الخليج دور في نشأتي وحيدا متأملا،
مصادقا لذاتي،</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> راضيا وقانعا بالعزلة و</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الفردية، وبالمونولوج الخاص المستمر مع
الذات، وبذلك الإحساس المفرط بالأمان النابع من صحبة الذات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في مصر، وبالتحديد</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> في مدينة المنصورة؛ حيث ولدت،
وإلى حيث عدت في بداية مرحلة المراهقة بعد سنوات الخليج، وجدت الشارع مخيفا، ولغته
غريبة، وطباعه مختلفة. كان مزيجا مثيرا من الأليف البسيط التراثي الشعبي والبدائي
معا، لكني بقدرتي على التكيف ورغبتي في التغلب على مظاهر خجلي وعزلتي، ألقيت بنفسي
في الشارع، وأوجدت لنفسي مساحة خاصة في التعامل مع صبية ومراهقين من عمري، لم
أستطع أن أزيل إحساسي بالاختلاف الكامل معهم، وحتى هذه اللحظة. كنت إذا مرّت على
رفقتي المستمرة بهم ثلاثة أو أربعة أيام متصلة ينتابني شعور مؤرق بالضجر والارتباك
والتوتر النفسي الشديد، وبرغبة حارقة في الجلوس مع ذاتي والاستماع لمخاوفي
وأحلامي، والانطلاق بمساحة خيالي إلى مداها مع الفتيات اللاتي أحلم بهن، وبالبلاد
التي أتوق لأن أعيش بها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">رافقت الكتب بديلا،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> عرفت صحبتها منذ الطفولة
المبكرة، وكان لها فضل إنقاذي من هاويات العدم والعبثية السحيقة التي رأيت كثيرًا
من هؤلاء الأصدقاء يسقطون فيها تباعا بلا أمل ولا هدف، ولا طموح ولا معنى. بل وكان
لهذه الصحبة فضل انتشالي من تجربة الانخراط في الجماعات الإسلامية في ذروة نشاطها،
الذي سبق اغتيال السادات مطلع الثمانينيات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وهكذا تكشف</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> لي مبكرا أن فكرة الوطن، بقدر ما
تستأثر وجدانيا وعاطفيا بالفرد، غير أنها لم تجسد عندي منتهى الطموح، فكلما استقرت
حياتي في مصر لسنوات أحسست بقوة الغربة، لأسباب لم أستطع تحديدها بشكل واضح، لكن
ربما أهمها أنني عادة ما كنت أفتقد لغة مشتركة مع رفاقي، في زاوية النظر ورؤية
الأمور، كنت مختلفا حريصا على إخفاء هذا الاختلاف، أعيش بينهم قارئا ولا اتحدث
معهم عن أي كتاب، ولاحقا كاتبا، ولا أظهر ما أكتبه لأي منهم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كان هناك </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">ثمة شيء محدود وخانق ومحصور في المجتمع
الصغير الممثل لحدود مدينتي الصغيرة المنصورة، وعندما هربت منها</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">إلى القاهرة قبل حتى أن أنتهي من دراستي
الجامعية، كنت أشعر كمن كان غارقا في أعماق المياه وانتهى الأمر به أخيرا إلى سطح
المياه، وانفتحت رئته على الحياة بعدما كاد أن يكون في عداد الأموات. لكن وجودي في
القاهرة لم يستغرق سوى سنوات أربع، اكتشفت بعدها أنني استنفذت فضاء القاهرة،
واكتسى لونها المشرق بلون رمادي كئيب جعلني راغبا في التحليق بعيدا إلى مكان جديد.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانت مشكلتي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> مع المنصورة أنها مجتمع مسخ بين
الريف والمدينة. مدينة شكلا، لكنها ريف من حيث القيم والعادات والتقاليد
والطموحات، وبقدر ما بدت لي القاهرة في بداية انتقالي إليها مطلع التسعينيات عالما
جديدا لانهائيا، يمتلك الكثير مما حلمت به لحياة عصرية مدنية ومتحررة، لكنها سرعان
ما خذلتني؛ لأني اكتشفت أنها تجتذب دوائر الريف بقيمه العتيقة أيضا، وتفتح لها
ذراعيها، حتى يختلط فيها كل شيء. مدينة تسلم ذاتها، لكنها تسلمها غصبا، وبدلا من
ان تفرض قيمها المدنية على ساكنيها الجدد سرعان ما تمتثل لمنطق عكسي غريب، كأنها
تنتقم لروحها التي سرقت منها، فتريّفت وأصبحت مكانا خانقا لم أقوَ على الحياة فيه.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> وسرعان
ما بحثت عن أي وسيلة للسفر، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">ولم تُتح لي أي فرص سوى العودة إلى مركز طفولتي مرة
أخرى.. مسقط.. التي عدت إليها مقتولا من الحنين إلى مواطن طفولتي فيها: المدرسة
التي كنت أسير إليها يوميا على بعد ثلاثة كيلومترات من المنزل، فرن الخبز الإيراني
القريب منها، المقهى الذي كنت أهرب إليه أحيانا من المدرسة، خوفا من مدرسين اشبه
بـ"الغيلان"، البيت العتيق الذي عشت فيه، شجرة النبق التي كنت قد زرعتها
في حديقة المنزل قبل سنوات، وهالني أنها لاتزال موجودة، بعد كل تلك السنوات التي
تجاوزت العشر، وجذعها كبر وتمرد على جزء من السور المتاخم لها فكسرته، والكنيسة
التي أديت بها طقوس الصلاة ذات مرة حين أودعني أبي في مدرسة تابعة لها يوم أحد
وافق عطلة المدرسة، فما كان من راعية المدرسة إلا اصطحابي لتلك الكنيسة، وسوق روي
العتيق الذي كنت أمر عليه يوميا ذهابا وإيابا من وإلى المدرسة. لكني أدركت، وبسرعة،
أن الأشياء التي كانت ضخمة وكبيرة بوعي طفولتي قد تجردت من تلك العملقة الزائفة
وأضحت صغيرة، وبعد سنوات ثلاث شعرت مرة أخرى بالاحتياج للرحيل.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> قررت
أخيرًا أن أحقق حلمي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> بالذهاب إلى المدينة – الحلم، ورفيقة خيال الطفولة:</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">باريس.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في نافذة غرفة الفندق الصغير</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> في شارع 4 سبتمبر
كنت أحدق إلى الشارع غير مصدق. أنا في باريس.المدينة الحلم التي أثار خيالنا عنها
طه حسين في أيامه الصعبة الأليمة والشاقة ومعه توفيق الحكيم متقنعا بقناع عصفور
الشرق. وكلما استعدت هذه اللحظة التي استيقظت بها في أول صباحاتي في باريس أدرك كم
كانت لحظة استثنائية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تنشقت الهواء واطلقت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> نفسي في باريس . كنت أعيش
في حلم، ومع ذلك فقد باغتني الواقع مرتين: الأولى حين تأملت باريس ليلا من على جسر
صغير مطل على نهر "السين" وعلى كاتدرائية نوتردام، وبدت على عكس خيالي
عنها؛ مدينة حزينة بلا إضاءات مبهرة كما كنت أتصور. وفي المترو كان الأفارقة الكثر
يمنحوني إحساسا متناقضا عن باريس الأخرى، وذلك الشاب الباريسي الذي يشبه شخصية
"تان تان" الكارتونية الشهيرة؛ الذي كان ينام جالسا طول الليل ملتحفًا
بالصوف الذي يرتدي، مادًا يديه لما قد يمنحه إياه المارة. كان يخطف قلبي، ويريني
باريس الفقر والعنصرية،</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">باريس الإمبريالية
التي تعلم العالم الثورة والحرية بينما يعيش في هوامشها فقر مدقع، وبطالة، واحلام
موءودة على رصيف الرأسمالية العالمية، التي راحت تشوه كل قيمة في العالم بامتياز.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أما </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الثانية فكانت تتعلق بضرورة الرحيل؛ خوفا من
الإضرابات التي كانت تزداد يوميًا، ومنعتني من ركوب المواصلات الا نادرا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تجاهلت خوفي </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">من المغامرة باستمرار الإقامة في
باريس؛ حيث انتويت أن أكمل إقامتي بها مغامرا الى أن يقضي الله أمرا، بدعوى الخوف
من الإضرابات واحتمال وصولها إلى فئة عمال المطار؛ ما قد يمنعني من السفر أذا
قررت، ولكني لم أستطع أن أمنع نفسي ولسنوات عن المقارنة، وعن إحساس الفرنسي بوطنه
مقارنة بإحساسي انا المصري بوطني. ففي النهاية ورغم كل شيء كيف يمكن أن يكون إحساس
فرد ينتمي لبلد تفتخر بثورة الديمقراطية والحرية والعدل في العالم وشخص ينتمي لبلد
أنهكه المستعمر حتى كاد أن يقضي عليه؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكني،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> وبالرغم مما تشربته من نوازع وطنية، لم
اكن شوفينيا قط. كنت بسبب حياتي خارج مصر لسنوات طويلة منذ الطفولة قد اكتسبت قدرة
على التكيف مع أي مكان يقدّر لي أن أعيش فيه، كما تخلصت من تلك الميوعة العاطفية
المصرية الشائعة لدى المصريين ، يقيناً مني بأن الوطن فكرة أكثر من كونه مكانا.
وأن اغترابي المستمر لا علاقة له بالأماكن بقدر ما له علاقة بالبشر. وكلما وجدت من
أستريح اليهم، أيا كانت جنسياتهم، واوطانهم، تبدد إحساسي بالغربة، تماما كما شأني
مع مقهى آلفه فيصبح لي وطنا صغيرا، لأنه يمنحني ما يسعدني من صحبةٍ للذات والتأمل
والكتابة والإحساس بالإنسانية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لماذا تخايلني </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">صورة القدمين الحافيتين لتلك
الفتاة، التي لا أعرف لها ملامحا، وإلى أين؟ هل الوطن هو مجرد الحلم بالحياة معها
في مكان ما؟ أم أن اقتفاء أثرها هذا في حد ذاته هو يقين بأن الحياة ليست سوى رحلة
للبحث عن وطن؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لعلها فتاة هجين، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">والدها من بلد بعيد نصف أوروبي
ونصف شرقي، وهو ما يعني أنه أيضا متعدد الهويات، ولعل والدتها نصف مسلمة ونصف
مسيحية، أو ربما نصف سنية ونصف شيعية، أو لعلها هجين من هذا كله: امرأة العالم
الجديد مختلطة الهوية بكل ما يعنيه ذلك من زوال حدود فاصلة بين البلاد والعقائد
والطوائف. إنسانة تخطو في صحراء الإنسانية، بحثا عن أرض جديدة بلا تمييز.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">حين قرأت رواية "حبل سري"</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> للكاتبة
السورية مها حسن، اكتشفت أزمة الأكراد لأول مرة: كانت قضية الشعب الفلسطيني، هي
النموذج المخيف لفكرة شعب تنتزع منه أرضه تحت بصر العالم، وباستخدام الأساطير
والسلاح. وبدفع القوى المؤهلة للدفاع عن هذا الشعب للتفتت والتشرذم لأبعد مدى.
وبحيث يكون الشتات للشعب الفلسطيني هو المصير البديل للوجود على ارضهم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وفاجأتني مها حسن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">بقضية من نوع آخر، قضية شعب
يعيش بهوية ولكن بلا وطن، ليس كالفلسطينيين حتى الذين انتزعوا من أوطانهم، بل هم
يعيشون في مكان يشبه الوطن، لكنه لا يمثل هويتهم الحقيقية، شعب يعيش في شتات وجودي
حقيقي، ولم يغب عن مخيلتي باستمرار</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">في
أثناء قراءة هذه الرواية التي فتنت بها، فئة البدون، هذه الفئة التي تختلف عن
الأكراد في جزء آخر، فهم يمتلكون هويتهم لكنهم يعيشون بلا حقوق من أي نوع؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في حال الغضب </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أصرخ لنفسي كثيرًا بأننا نحن
الوطن، نحن الأوطان: حتى لو كانت أوطانا لا مرئية، أوطانا تصنعها أرواحنا، التي
تهفو لكل ما يجسد ضمير الإنسانية وقيمها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في كهف معتم </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وبارد انطفأت شمعته الأخيرة، فاضت
روح كاترين كليفتون، عشيقة المريض الإنجليزي، قضت عليها شكوك الولاءات المريضة
لحدود أوطان تقدس رسم الحدود على كل قيمة أخرى، ولأجلها تقتل كل من لا يقع داخل
هذا الإطار الحدودي، المصنوع باسم سلطة متعطشة لحكم أي بقعة من الأرض، تبيع نفسها
لمن يرسم لها تلك الحدود وتمنحها كل ما تملك من كرامة مقابل أن تغذي عطشها المريض
للسلطة والنفوذ والتحكم في مصائر البشر.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في الفضاء الافتراضي اليوم،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> يبدو العالم بالفعل
عالما بلا خرائط، مفتوحًا على بعضه، تتدفق بينه الأفكار والأحلام والثورة والدموع
بلا حدود، تنسال بينه الأحزان وتتدفق القصائد تشكل هوية جديدة لوطن يتسع
للإنسانية؛ لحق الشعوب في أن تعيش أينما تشاء وكيفما تشاء، تقتفي أثرها الأوطان
بينما لا تقتفي هي سوى الضمير الذي فقده وضيعه كل من رسموا الحدود والخرائط
والأوطان.</span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="color: red; font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">قرأت في ملتقى الرواية العربية الاول في فلسطين- رام الله 9 مايو 2017</span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-65584146215849451382017-04-22T03:01:00.001-07:002017-04-22T03:01:59.711-07:00إنجاز منيف شهادة إدانة للقمع وليس توثيقا لعذابات شخصية<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; text-align: right;">
<i><span style="font-size: large;">من أسبوعين تقريبا أو اقل نشرت الحياة مقالا غريبا عجيبا</span></i></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; text-align: right;">
<i><span style="font-size: large;">للدكتور فالح عبدالجبار زعم فيه إن الكاتب الروائي الراحل عبد الرحمن منيف سطا على مذكرات معتقل عربي مرموق في الاوساط الثقافية ليكتب رواية شرق المتوسط. والمقال ده غايظني </span></i></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; text-align: right;">
<i><span style="font-size: large;">أكثر من تردد أو تأخر أو امتناع الحياة عن نشره، ولذا أنشره هن</span></i></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOQBdB5A2U7giDk_UgRNoNk1njS2fyxp9rFMWs8vxJ01-xMpCgLhdPksP2myVYeqWlWu21WxK3ZbhdT03pPBTI0hvxcmJTfN3gl09doL6aog-RIM7CvXxxAjXzI9Vd0vZ9fjT1HXwTnOXf/s1600/CAy3B-iUkAADWRw.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="220" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOQBdB5A2U7giDk_UgRNoNk1njS2fyxp9rFMWs8vxJ01-xMpCgLhdPksP2myVYeqWlWu21WxK3ZbhdT03pPBTI0hvxcmJTfN3gl09doL6aog-RIM7CvXxxAjXzI9Vd0vZ9fjT1HXwTnOXf/s320/CAy3B-iUkAADWRw.jpg" width="320" /></a></span></i></div>
<i><span style="font-size: large;">ا</span></i><br />
<div dir="rtl" style="background-color: white; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px; text-align: center;">
<span style="color: red; font-size: x-large;"><b><br /></b></span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px; text-align: right;">
</div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><b><span style="color: red;">فالح عبد الجبار يتذكر الآن فقط بطل شرق المتوسط!</span></b></span></div>
<span style="color: red; font-size: x-large;"><div style="text-align: center;">
<b> إنجاز منيف شهادة إدانة للقمع وليس توثيقا لعذابات شخصية</b></div>
</span><br />
<div dir="rtl" style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px; text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;">بداية أنوه أنني لا أعرف حيدر الشيخ علي، إلا بعد أن قرأت ما كتبه الكاتب العراقي فالح عبدالجبار باعتباره بطل رواية "شرق المتوسط" لعبد الرحمن منيف. وأعرف الدكتور فالح عبدالجبار معرفة عابرة من خلال لقاء صحفي أجريته معه مطلع التسعينات لصحيفة عربية، وقرأت له كتابين إن لم تخني ذاكرتي هما "معالم العقلانية والخرافة في الفكر العربي"، "المادية والفكر الديني المعاصر". وأزعم أنني لا أعرف الكاتب الراحل عبدالرحمن منيف، بشكل شخصي، سوى أنني كنت بين من وقفوا ليصفقوا مطولا وبحماس وصدق وتقدير لحظة إعلانه الفائز بأول دورة من دورات جائزة الرواية العربية في القاهرة، وبإجماع أغلب الحضور الذين كانوا يرون في منجزه ما يستحق الافتخار في مسيرة السرد العربي الحديث.<br /> لكني، وهذا هو موضوعي هنا، أعرف منيف روائيا قديرا عبر أعماله التي أتيح لي قراءتها وبينها الجزئين الأولين من مدن الملح، وشرق المتوسط، والآن هنا أو شرق المتوسط مرة أخرى، والأشجار واغتيال مرزوق وقصة حب مجوسية، وربما أعمال أخرى تخونني ذاكرتي الآن في تذكرها.<br /> لهذا روعني مقال فالح عبدالجبار الذي تهم فيه منيف بسرقة مذكرات حيدر الشيخ علي، ليكتب منها رواية شرق المتوسط، وأنه فقير الخيال! وأنه أي عبدالجبار هو الذي منح تسجيلات السجن لمنيف.<br /> وبالرغم من إعلان اعتزازه بنشر تجربة حيدر في شكل روائي، فإنه يعود ليقول : "لكن الرواية خلت من أي إشارة الى صاحبها، صحيح ان مكان وزمان الحوادث ألغيا تماماً، في إطار ترميز فني او تهرب من الواقع، الا أن حيدر، شأني انا، أصيب بما يشبه الصدمة بسبب اغفال ذكر مصدر القصة الذي اخذ في شكل نصيّ. ما السبب في إلباس هوية البطل طاقية إخفاء او اغفال المصدر؟ هل هو الاعتقاد بأن من حق الروائي أخذ كل ما يصادفه، نوع من الاعتقاد بامتلاك الأشياء بمجرد ان يقع بصر المرء عليها؟ ام الاعتقاد بأن تحرير المادة فنياً يلغي حق انتسابها إلى لآخر؟ أم هو إغفال غير مقصود؟ ام هو إقصاء لهوية الشيوعي بدافع تحزّب أيديولوجي؟ لقد رحل منيف ولن نعرف جليّة الأمر. لعله اودع مكنونه لشخص ما، سنظل بانتظاره حتى لو كان غودو بيكيت! لكن الثابت ان حق الملكية الفكرية غائب".<br />ما يدهشني حقا هنا، أن منيف أرسل في العام 19911 ثلاث نسخ من الرواية النشورة لملهم العمل، ومع ذلك فلم ينطق الرجل بحرف منذ 27 عاما، إلا اليوم! ولم يقل عبدالجبار أيضا شيئا إلا بعد مضي كل هذا التاريخ، رغم أن منيف لم ينشر هذه التجربة فقط، بل وأعاد توسيعها وتأكيدها في روايته "الآن هنا أو شرق المتوسط مرة أخرى".<br /> وما يعنيني هنا أنني أرى أن منيف قد أدى واجبه الفني كروائي قدير، أي أنه سجل عملا فنيا بالدرجة الأولى، وتوثيقيا تاليا، قدم به وثيقة إدانة فنية لتجربة الاعتقال المهينة واللاإنسانية للمعارضين السياسيين العرب خلال الستينات وحتى الثمانينات، وألقى الضوء على بشاعة ما يتعرض له المعتقلين السياسيين العرب من الجلادين في السجون العربية، مؤكدا شمولية فكرته حين أصر على تجريد مكان الحدث والسجن، لأن السجن فكرة أكبر من دولة بعينها والمعتقلون أيضا.<br /> قدم منيف شهادة فنية صادقة، وأوصل لأسماعنا جميعا صرخات الألم التي كانت مسجونة داخل الزنازين المغلقة، وبتفاصيل مدهشة ومرعبة، ليفضح عالما من القمع المرعب الذي عرفه عدد كبير جدا من مثقفينا ومناضلينا.<br /> بالتالي في تقديري لو ذكر منيف اسم الشخص، وليس هذا مقصده بالتأكيد لأضعف النص فنيا، ولأصبح مجرد شهادة توثق حالة وحيدة من حالات التعذيب والقمع، بينما اقترح البديل الأكثر رمزية ودلالة وفنية وهو منح التجربة سمة عربية وربما إنسانية وعالمية، وجعل بطل العمل رمزا لكل معتقل في سجون الظالمين.<br /> أما هذه المرارة التي يتحدث بها فالح عبدالجبار عن غبن حق صديقه المناضل، فكان احرى به أن يوثقها بنفسه، أو أن يقنع صاحبها بأن يكتب مذكراته الشخصية طالما أنه مهتم بإعلان مدى الظلم والتعسف الذي تعرض له في المعتقل، بدلا من إدانة العمل النبيل الذي أنجزه منيف على أفضل وجه ممكن فنيا وتوثيقيا ودلاليا.</span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-62390018642460777982017-02-20T22:15:00.000-08:002017-02-20T22:15:19.032-08:00حارة المعجزات!<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: large;">حارة المعجزات!<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: large;">إبراهيم فرغلي<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicGTUo8CXD3Qh1MLXCfEyhqnQlkiH3s2HwupWkny2TwlLu7GEBm9ahHE1kdsdjm6aaH0S0eW7JZoJS18uxxLtFy4zClqbCV9BwVXtlZ83IAIx-MGzaeYsRYfpn2F8y7_qlvQUg0-fQ73dc/s1600/5499.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicGTUo8CXD3Qh1MLXCfEyhqnQlkiH3s2HwupWkny2TwlLu7GEBm9ahHE1kdsdjm6aaH0S0eW7JZoJS18uxxLtFy4zClqbCV9BwVXtlZ83IAIx-MGzaeYsRYfpn2F8y7_qlvQUg0-fQ73dc/s320/5499.jpg" width="202" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg27n8LuB6-QzR_hTISX5eIXxJF2HVyxGA4pXwH04OHG2M2Z-7ideL3gZDyf_CG447XHCkqb6o1NI27t3Hk9Uhs5t_UGGewGaWqA-ASwJ-4a2SxwSAaBgvmGHdC5Na8rOl3VLyNs1lcEC6F/s1600/8427032110_g.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg27n8LuB6-QzR_hTISX5eIXxJF2HVyxGA4pXwH04OHG2M2Z-7ideL3gZDyf_CG447XHCkqb6o1NI27t3Hk9Uhs5t_UGGewGaWqA-ASwJ-4a2SxwSAaBgvmGHdC5Na8rOl3VLyNs1lcEC6F/s320/8427032110_g.jpg" width="210" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">شاهدت بالصدفة</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> غلافين مختلفين لرواية زقاق المدق لنجيب محفوظ في ترجمات للإسبانية،
حين كنت أتصفح الإنترنت.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">لفت انتباهي</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> أن الغلافين يصوران زقاقا من أحد أحياء مدن الجزائر القديمة،
وأن المرأة في الصورة ترتدي الحايك، أو "الحائك" وهو الزي التقليدي
القديم للنساء في الجزائر والمغرب وربما منطقة شمال إفريقيا عموما.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">اندهشت، لأنني لم افهم هل القائمون على دار النشر الإسبانية لا يعرفون
الفارق بين الحارة المصرية وتلك الجزائرية أو المغربية،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> أم أنهم لا يهتمون بالفروق
بين خصوصيات دول تلك الكتلة المشوشة المضطربة من العالم التي يعرفونها بالشرق
الأوسط؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">هل الخيال </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">القديم للشرق لا يزال طاغيا إلى هذا الحد في عقول الناشرين
الغربيين، أم أنهم يغازلون هذا الخيال لدى القطاع الأوسع من جمهور أوربا الذي لا
يعرف بالفعل عن الثقافة العربية والمجتمعات العربية سوى قشور مما خلفه المستشرقون،
وكوارث الأخبار اليومية إذا مست حياتهم اليومية؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">في أي الأحوال، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">وبغض النظر عن كون الدار تملك مستشارا فنيا عربيا، أو لا
تهتم، فإن الغلافين أكدا لي ما أشعر به حيال حالة النخبة الغربية المعاصرة، التي
تبدو لي نخبة مما يمكن أن نطلق عليهم خبراء، بتعبير الصديق مهاب نصر أيضا، أكثر
كثيرا من كونهم مفكرين.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">النخبة الغربية اليوم،</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> ومهما تظاهرت باهتمامها بالشرق، تبدو لي مهتمة وفق
منهج أكاديمي، ممتلئ بالكلاشيهات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">كلاشيهات تعرفها هذه النخبة </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">عن الحريات الشخصية، حقوق المرأة،
الديمقراطية، الاقتراع في الانتخابات. وتحاول فهم ما تراه وفقا لمعاييرها الغربية،
الإجرائية. بالتالي فالديمقراطية لدى النخبة الغربية الإجرائية تعني وجود صندوق
انتخابي ومقترعين مثلا. لا علاقة لهم بنوع المقترعين، بالوعي، أو بوجود أو عدم
وجود ثقافة ديمقراطية أساسا بين هؤلاء المقترعين وبعضهم البعض. لا معرفة بحقيقة
التباينات الثقافية بين الريف والحضر، وبين المدن والقرى أو طبقات المجتمع المصري.
</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">ولهذا فمن البديهي أن تباغت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">هذه النخب، ليس بما يحدث في الشرق الأوسط، فقط،
بل بما يحدث في الغرب، في موطنهم، من تغيرات ثقافية يظل النخبوي الغربي الإجرائي
مصرا أنها "تغيرات ثقافية علينا القبول بها"، من دون محاولة فهم جدية
لأخطاء الشكلية الإجرائية، التي تحولت إليها الديمقراطية الغربية، أو لمراجعة سلبيات
المنهج النيوليبرالي في جعل مفهوم "الحرية" الشكلاني وسيلة لتحويل
مقدرات الشعوب وثرواتهم بين أيدي بضعة مئات من المليارديرات في العالم مقابل
ملايين البشر الذين لا يمتلكون ما يكفي حاجتهم الأساسية. من دون أدنى محاولة
للوقوف بجدية أمام سياسات حكوماتهم الديمقراطية تجاه العرب، والتي دمرت أكثر من
دولة عربية ولا زالت مستمرة في سعيها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">وهناك</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> اليوم أفكار بالغة الأهمية في نقد تناقضات الحكومات الغربية في
سلوكها بين الشعارات الديمقراطية التي ترفعها من جهة، والممارسات الإستغلالية التي
تقوم بها لتوسيع مجال نفوذها الاقتصادي والسياسي في العالم، بل وحتى ازدواجياتها
في قضية الصراع العربي الإسرائيلي.</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">بين أصحب هذه المراجعات</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"> مثلا الفيلسوف السلوفيني المثير للجدل سلافوي جيجيك،
والمفكر الماركسي ديفيد هارفي، والناشط</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">
</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">والسينمائي مايكل مور في الولايات المتحدة وغيرهم.</span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">لكن ما يهمني </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;">الإشارة له هو العديد من الأفكار المهمة التي يضع ديفيد
هارفي، يده عليها في كتابه "الليبرالية الجديدة"، والذي سأتعرض له
بالتفصيل. </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"><span style="color: red;">تغريدة نشرت في صحيفة القاهرة </span></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-53885190935725492042017-02-14T21:22:00.001-08:002017-02-14T21:22:41.693-08:00تكريم الكاتب إبراهيم فرغلي في المكتب الثقافي المصري بالكويت<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="270" src="https://www.youtube.com/embed/pfiTTOACZmU" width="480"></iframe>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-72950085938818016292017-02-08T22:10:00.001-08:002017-02-08T22:10:15.090-08:00ندوة وهم الحدود المصنوعة بالدم للكاتب إبراهيم فرغلي الجزء الثاني<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="270" src="https://www.youtube.com/embed/ANVHcYaKb10" width="480"></iframe>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-88151110478306107782017-02-08T21:39:00.001-08:002017-02-08T21:39:51.596-08:00ندوة وهم الحدود المصنوعة بالدم للكاتب إبراهيم فرغلي الجزء الأول<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="270" src="https://www.youtube.com/embed/bRw-zgoXDJ0" width="480"></iframe>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-13927473786718283482017-01-19T01:40:00.000-08:002017-01-19T01:40:22.101-08:00Ibrahim Farghali wins Sawiris Cultural Awards for best novel<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: center;">
<b><u><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">Ibrahim
Farghali wins Sawiris Cultural Awards for best novel of </span></u></b></div>
<div style="text-align: center;">
<b><u><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">established writers <o:p></o:p></span></u></b></div>
<div style="text-align: center;">
<b><u><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></u></b></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTiTgC27DkohqX7Bm-n64FhsdNjJMgR8D7dRWPndAwFrrav1tOcv9FjibkzFZ0-s3zuH1qsfpQQuNXos0dpIkY91I_s4m0vNWV_yciqUKsXx_W01G5yX_1GxmuxLYGgunbkaB22zd1CJSn/s1600/15965382_647564342100643_7919739755336451586_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="293" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTiTgC27DkohqX7Bm-n64FhsdNjJMgR8D7dRWPndAwFrrav1tOcv9FjibkzFZ0-s3zuH1qsfpQQuNXos0dpIkY91I_s4m0vNWV_yciqUKsXx_W01G5yX_1GxmuxLYGgunbkaB22zd1CJSn/s400/15965382_647564342100643_7919739755336451586_n.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Farghali receiving the prize from Minster of Culture</td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: center;">
<b><u><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></u></b></div>
<div style="text-align: center;">
<b><u><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></u></b></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">Egyptian writer Ibrahim Farghali won
the Sawiris Cultural Award for best novel in the branch of Established Writers on
his latest work <i>“Maabad Anamel Al-Harir”</i> (Temple of Silk Fingertips),
published by Difaf and Al-Ikhtilaf. Farghali received the award in a ceremony
held at the Cairo Opera House a few days ago, in the presence of Egyptian
Culture Minister Helmi El-Namnam, a number of ministers and ambassadors of Arab
and foreign countries, public figures, intellectuals and Cinema and television Stars
as well as members of the jury of the Awards.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">The
Jury of the prize described Farghali’s novel as it draws attention to both
style and form, “the writing style of this novel is humanized and steps above other
narrative elements. It shows vitality of writing and its unique features. This
work of fiction presents at the same time an interesting world that takes some
elements of reality to create a fictional world, an imaginary one that has
several fantasy paths and diverse entanglements of destinies.”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">This is the second Sawiris award for
Farghali in the same branch as his famous novel “<i>Abnaa’ Al-Jabalawy</i>” (Sons
of Jabalawy) received the award of best novel for Established Writers in 2013.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">Ibrahim Farghali is an Egyptian novelist
who belongs to the generation of writers of the nighties. He published his
first collection of short stories “<i>Bitijah Al-ma’aaki</i>” (Toward the
lacrimal bay) in 1997. His second novel “<i>Ibtisamat Al-Qidissine</i>” (The
Smiles of the Saints), published in 2004 and translated into English, depicts the
relations between Copts and Muslims in Egypt nowadays in a sensitive
distinctive style which offers an appealing mix between fantasy and reality. He
also has other fiction works, described as full of imagination and magical
realism such as his first novel <i>“Kahf Al-Farashat</i>” (Butterflies Cave),
published in 1998. His other work includes two novels “<i>Jeneyah in Qaroura</i>”
(Genie in a bottle), 2006, and “<i>Abnaa’ Al-Jabalawy</i>” (Sons of Jabalawy),
2009. He wrote also two novels for youth (age 11-14 years), the first <i>“Moghamra
fi Madinet Al-Mawta”</i> (Adventure in the City of the Dead), 2014, an</span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2ilyrqKp1CaZrtHWIfyBoxcB1ZqZVEmjjVWoDicRTHXcjJ_w5tv_JYSdZYe5YvfIt4VG_dZLHGpjnx1Aw0AlxHrMnyZ2IgXi146ZRXvadtPkQHLHGdh-v5IIrRJ8UAY1CcwTGQ_hbMz96/s1600/16114151_647564335433977_7626840052846566647_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2ilyrqKp1CaZrtHWIfyBoxcB1ZqZVEmjjVWoDicRTHXcjJ_w5tv_JYSdZYe5YvfIt4VG_dZLHGpjnx1Aw0AlxHrMnyZ2IgXi146ZRXvadtPkQHLHGdh-v5IIrRJ8UAY1CcwTGQ_hbMz96/s320/16114151_647564335433977_7626840052846566647_n.jpg" width="193" /></a></span></div>
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">d the
second <i>“Massassou Al-Hebr”</i> (Ink Vampires), 2015. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">The Sawiris Cultural Award is a
prestigious Egyptian prize established in 2005 by the Sawiris Foundation, a
human development organisation set up by the wealthy Sawiris family. The Awards
is handed to artists in six different fields: best novel and story collection
for established writers; best novel and short story collection for emerging
writers; best film script for established writers, best film script for
emerging writers; best theatre script; and best work of literary criticism.<o:p></o:p></span><br />
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><br /></span>
<span style="color: red; font-family: times new roman, serif;"><span style="font-size: 21.3333px;">Asia In - Jan 17- 2017 </span></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-43692379567138693542017-01-13T13:58:00.001-08:002017-01-13T13:58:18.891-08:00رحلات الرواية <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">تغريــــدة</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;">رحـلات الروايــة!</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
إبراهيم فرغلي</div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxyKmWdKpjd2oCBTxTgq_6NkPDO0CwT6pmXh1oJ4pMhyhny90gpXi7X-o3sSWTsUaabtJ8gYE8labv2IOBxRgf0QCoOP5hfVBUn7Cki_EOxwUrU_ZaPWtENTh1AlBpXdO_4ESjFOB9NDvx/s1600/749.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxyKmWdKpjd2oCBTxTgq_6NkPDO0CwT6pmXh1oJ4pMhyhny90gpXi7X-o3sSWTsUaabtJ8gYE8labv2IOBxRgf0QCoOP5hfVBUn7Cki_EOxwUrU_ZaPWtENTh1AlBpXdO_4ESjFOB9NDvx/s320/749.JPG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">السنعوسي في الشارع الرئيس الذي جرت به أبرز أحداث فئران أمي حصة وقريبا من البيت المتخيل للجدة حصة</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCRRaVQbhnfoS0g8rTugK7umWhyphenhyphen8iRRPonYB_O8KpI_5KKMjWmfhbwf3SzqTEp6wQ3kZUe98K8VYM1Q2FB0bC7S_W_KvxRoRodUsKF0zc5DuIe3ZKjliCfTOM3hBYZ-GmMKkFTl0xMg0wl/s1600/761.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCRRaVQbhnfoS0g8rTugK7umWhyphenhyphen8iRRPonYB_O8KpI_5KKMjWmfhbwf3SzqTEp6wQ3kZUe98K8VYM1Q2FB0bC7S_W_KvxRoRodUsKF0zc5DuIe3ZKjliCfTOM3hBYZ-GmMKkFTl0xMg0wl/s320/761.JPG" width="320" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
نصب شهيدين من شهداء السرة من زمن الغزو، وذكر في رواية سعود</div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">حين سكنت في</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> القاهرة لأول مرة في العام 1990،
للعمل في الصحافة، قررت أن يكون مشواري الصباحي الأسبوعي الأول في قاهرة نجيب
محفوظ. أذهب إلى الجمّالية وأبدأ من خان الخليلي البحث عن البنايات التي يمكن أن
يكون قد سكن بها أبطال الرواية التي تحمل الاسم، ثم أبدا البحث عن شوارع بين
القصرين وقصر الشوق.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">طبعا </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">كانت الزيارة الأولى قد شهدت اخفاقات
التوقع للأماكن، لأني كنت أظن شارع قصر الشوق في نفس شارع النحاسين أو قريبا منه،
قبل أن يتبين لي أنه في الجهة الأخرى. وكنت أجري لونا من استعادة الروايات
والشخوص، ومحاولة تمثل الطرق التي مروا بها، والكيفية أيضا التي استلهم بها محفوظ
المكان، ومحاولة تخيل ما بقي مما بناه محفوظ في خيالنا وبين ما هو ماثل في الواقع.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وطبعا</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> كانت هذه الرحلات ملهمة لأغلب رحلاتي
اللاحقة لزيارة بيوت الأدباء في مدن أوربا التي سافرت لها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">تذكرت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> هذه الذكريات بينما كنت اطوف مؤخرا مع
الكاتبين الصديقين سعود السنعوسي وعبدالوهاب الحمادي في شوارع حي السُرّة في
الكويت، باعتبارها المنطقة السكنية التي تضم أبرز الأماكن التي دارت بها أحداث
رواية السنعوسي "فئران أمي حصة"، وكان في صحبتنا مجموعة من نحو 25 شخصا
في هذه الجولة التي دشن بها عبدالوهاب الحمادي وتسنيم المذكور مشروعا للرحلة الثقافية في الكويت
والعالم أسمياه "باب للرحلات".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">مررنا </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">على كل المحطات التي ظهرت في رواية سعود،
وبينها حتى الطريق الذي تخيله نهرا تجري به مياه فاسدة، ووصلنا لأعلى الجسر الذي
يعلو النهر المتخيل، إضافة للبنايات التي ذكرت بالاسم، أو المدارس، أو الحدائق أو
نصب الشهداء في حي السرة وغيرها.</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg285hmM5mUhP3e3ziE32b5UNQqK9JaelR5xFXAXZX8owVQ4SiiBqVvfy1y8vYvVnUtyM_7QcMo5T55CgsEMXNu-vQ4We-aPBHU1veyQfSKkn9V33PcBzMhsqYkO0VOPTaETe5VC7lxjFTW/s1600/757.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg285hmM5mUhP3e3ziE32b5UNQqK9JaelR5xFXAXZX8owVQ4SiiBqVvfy1y8vYvVnUtyM_7QcMo5T55CgsEMXNu-vQ4We-aPBHU1veyQfSKkn9V33PcBzMhsqYkO0VOPTaETe5VC7lxjFTW/s320/757.JPG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">الحمادي ممسكا بوعاء بيبسي من زمن الثمانينات أمام المتجر المذكور في رواية السنعوسي</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjoGOEAruiKUosDOn8KPzSgY-hyi97OeYoG-hOv3c7EO0o8sTYZYgHZGMn03-Hc3Mcn05wFwQ7ZwLniO3mseNSYyDJgIk8iZv_mmICLx7C3vhl0Ja7UJCoWyp2xqOU9oood7zgkXwczppJV/s1600/763.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjoGOEAruiKUosDOn8KPzSgY-hyi97OeYoG-hOv3c7EO0o8sTYZYgHZGMn03-Hc3Mcn05wFwQ7ZwLniO3mseNSYyDJgIk8iZv_mmICLx7C3vhl0Ja7UJCoWyp2xqOU9oood7zgkXwczppJV/s320/763.JPG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">مع سعود السنعوسي أعلى جسر البين فوق النهر المتخيل في الرواية</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بوصفها </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">التجربة الأولى لم نكن نعرف أين ستذهب
التجربة، لكن المفاجأة أن هذه الجولة، التي خططها الحمادي وتسنيم المذكور، أثارت عددا من الأسئلة المهمة جدا بين القراء
ممن اصطحبهم الحمادي، حول رواية فئران أمي حصة، وحول فن الرواية عموما، واستدرجت
سعود نفسه للإجابة حتى عن أسئلة حول الرواية ربما لم يسبق أن تعرض لها قبل تلك
الجولة. بالإضافة إلى موضوعات غير متوقعة حول قضايا مهمة جدا تخص تاريخ الكويت. </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">كانت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">هذه الرحلة الأولى بمثابة انطلاقة لخطة طويلة
خطط لها كل من القائمين على المشروع: عبدالوهاب الحمادي وتسنيم المذكور، بحيث تكون
الرحلة التالية هي رحلة روايات نجيب محفوظ في القاهرة، للتعرف على الأماكن التي
مثلت جزءا من مشاوير أديب نوبل الراحل في القاهرة، ثم التعرف على أماكن رواياته
بحضور عدد من النقاد المصريين ممن عاصروا محفوظ، أو المتخصصين في أدبه، ثم ستكون
هناك رحلات أخرى منها رحلة لندن شكسبير، ورحلة لشبونة ساراماجو، ورحلة المدن التي
كانت محطات رئيسة لعصر النهضة في أروبا، وكذلك رحلة فتح الأندلس.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بشكل</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> شخصي تعجبني الكثير من أفكار الكاتب
عبدالوهاب الحمادي التي تمزج بين الثقافة والنشاط الثقافي الذي يقدم اشكالا جديدة
للمعرفة وربط الواقع بالأدب، وهذه واحدة من المشروعات التي أعتبرها ستكون ملهمة
جدا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">هذا مشروع يكشف قدرة النشاط الأهلي على دعم
مبادرات تفتح الباب على اتساعه بين الجمهور وبين الرواية والادب أو التاريخ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أو الثقافة بشكل عام, وأتمنى حقا أن نرى الكثير
من مثل هذه المبادرات غير التقليدية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="color: red; font-family: Arial, sans-serif; font-size: large;"><b>عمودي الأسبوعي "تغريدة" في جريدة القاهرة، نشر الثلاثاء 1 يناير 2017 </b></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-36223044873956905292017-01-13T13:14:00.002-08:002017-01-13T13:18:06.690-08:00حواديت الروايات العربية<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">تغـــــريدة<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;">حواديـــــــــــــت! </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-large; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><b>إبراهيم فرغلي </b><span style="font-size: x-large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8rcldiwiuL1GMkpKbxKFg-bOmmMbJLZUCuZfPNCc5fAW56zazApIOyvFpfVl2BUwXCe_WcyJjnAKKTWCFA30AfBm4_aUH1WFs4514LotFhwmyoUaEEk1Fpoigtf8tmX7ZVrHiOzSr76nM/s1600/17162562.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: x-large;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8rcldiwiuL1GMkpKbxKFg-bOmmMbJLZUCuZfPNCc5fAW56zazApIOyvFpfVl2BUwXCe_WcyJjnAKKTWCFA30AfBm4_aUH1WFs4514LotFhwmyoUaEEk1Fpoigtf8tmX7ZVrHiOzSr76nM/s320/17162562.jpg" width="208" /></span></a></div>
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibP-M00ijW2KL3hwI0iJc-rrBFYjRNiro3LiLS58yuOaFk0-Ady4nIZDkPjdc438vgfYMr1Ithn2HDrE4FAx1z1AV7IoH-nq-fKP1vdJh8J-fB01EET33u3_Rv63pKhLpktkakOkiGys1m/s1600/CT8g99QUkAAdLNB.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: x-large;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibP-M00ijW2KL3hwI0iJc-rrBFYjRNiro3LiLS58yuOaFk0-Ady4nIZDkPjdc438vgfYMr1Ithn2HDrE4FAx1z1AV7IoH-nq-fKP1vdJh8J-fB01EET33u3_Rv63pKhLpktkakOkiGys1m/s320/CT8g99QUkAAdLNB.jpg" width="199" /></span></a></div>
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOuT356sL64zJm5ST_2KH7rGKL-aeEVluEAVfkwv60ONhVvURYquAvVI_9P9tqIfRRkdD4RTzXHhYDdBbdd1yj5kq-QG-BX9qczZfhu7GjQ6sx9DP7vfhMmNBvtkcnAF-OvlIXXUXvcnSD/s1600/n00221180-t.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: x-large;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOuT356sL64zJm5ST_2KH7rGKL-aeEVluEAVfkwv60ONhVvURYquAvVI_9P9tqIfRRkdD4RTzXHhYDdBbdd1yj5kq-QG-BX9qczZfhu7GjQ6sx9DP7vfhMmNBvtkcnAF-OvlIXXUXvcnSD/s320/n00221180-t.jpg" width="320" /></span></a></div>
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_kCqYKgb-lqHUKYPeva4Xh6NQYEQqZd5hM3Mot3m1LTHEOSydJ-lN-Tw2ySG8OaEWMW6J73fjmoqeOBTRFo9t8ISRxbh-1ltUO6YsnM3btAMlhmCWQOZ7FBRSikvA21VfuO1fqfwp4lrj/s1600/S420112410945.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: x-large;"><img border="0" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_kCqYKgb-lqHUKYPeva4Xh6NQYEQqZd5hM3Mot3m1LTHEOSydJ-lN-Tw2ySG8OaEWMW6J73fjmoqeOBTRFo9t8ISRxbh-1ltUO6YsnM3btAMlhmCWQOZ7FBRSikvA21VfuO1fqfwp4lrj/s320/S420112410945.jpg" width="320" /></span></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">انتهيت مؤخرا </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;">من قراءة روايتين للكاتب الأمريكي
فيليب روث، ومثلهما للكاتب الإيطالي إيتالو كالفينو. روايتا فيليب روث هما "الوصمة
البشرية" من ترجمة فاطمة ناعوت، و"الحيوان المحتضر" من ترجمة مصطفى
محمود. أما روايتا كالفينو فهما "البارون ساكن الأشجار" و"فارس بلا
وجود"، وهما يشكلان بقية أجزاء الثلاثية المعروفة باسم "اسلافنا"،
من ترجمة د.أماني فوزي حبشي. وكلها صادرة عن سلسلة الجوائز من الهيئة المصرية
العامة للكتاب.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">راودتني مشاعر متباينة في أثناء</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;"> وعقب الانتهاء
من قراءة هذه الروايات، ما بين الافتتان، والانبهار بطبيعة البناء الروائي في كل
منها، واللغة والدقة الشديدة المتجلية في اختيار كل من الكاتبين البارعين
لمفرداتهما، وكذلك من اللعب الروائي، الذي يجعل من السرد بطلا رئيسا، وليس من
"القصة"، أو "الحدوتة".</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">يبدو فيليب روث مشغولا بالمجتمع الأمريكي
المعاصر</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;">، وخصوصا بكذبات المجتمع الذي يرفع شعار الديمقراطية، بينما تتغلغل في
جذوره أزمة العنصرية بشكل فادح. وهو موضوع رواية الوصمة البشرية، الرواية اللعوب
بوصف مترجمتها الدقيق. بينما نجد أن كالفينو مشغول بكذبات المجتمع الأوروبي على
ذاته، من خلال تحويل شعارات العدل والمساواة إلى كلاشيهات تتنافى تماما مع
مضمونهما. ويقدم تصورا مختلفا لفكرة الفردية والاستقلالية من خلال نموذج البارون،
المتخلي عن كل تراثه البورجوازي لكي يعيش بقية حياته أعلى الأشجار؛ مخلصا لهذه
الفكرة، بإصرار، على مدى عمره الذي بلغ الخامسة والسبعين، ثم يعود كالفينو لاختبار
الفكرة نفسها من خلال نموذج الفارس، بهيئته المعدنية الشائعة في أوربا القديمة، من
دون أن يكون دخل تلك الدروع والمعادن الثقيلة الخاصة بحماية الفارس من الطعن، شخصا
حقيقيا له ملامح.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">وسوف</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;"> أعود لكل رواية منها لاحقا، لأن المساحة لا
تساعد على التوقف المفصل أمام هذه الروايات العبقرية.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">ما أود قوله</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">أن هذه الروايات رغم </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">ما يلوح من اختلاف
كاتبيها</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">وموضوعاتها</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> للوهلة</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> الأولى، </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">لكنها، في القراءة المتأنية،</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> تكشف كيف </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">أن</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> التراكم السردي لدى</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> أوربا والغرب يؤدي إلى زيادة الوعي بمفهوم الرواية،</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> مهما
تباينت الأساليب. الوعي ب</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">مفهوم الرواية كنص سردي</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> يقدم تحليلا عميقا جدا للتطورات
الاجتماعية مبنية</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> على</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> فهم السياسي </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">والاقتصادي</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">من دون مباشرة ومن خلال الدخول </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">عميقا</span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> تحت الجلد البشري، </span></span><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">وعبر الذهن الإنساني الفردي المعاصر. يضع</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;"> اعتبارات التطور
الفكري والاقتصادي لمفاهيم الحداثة كجزء من متن السرد مغزولا في التقنية
المستخدمة.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">انتبهت أيضا أن سر انبهاري بهذه النصوص يعود
لكونها متخلصة </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;">تماما من شوائب التشوش الذي يعاني منه السرد العربي الذي لا يزال
يخلط بين "الحدوتة" باعتبارها رواية، وبين الرواية بوصفها نصا تقنيا،
بمعنى أنه يبحث عن وسائل تقنية غير تقليدية ليحكي بها.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">وتقديري أن</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;"> المشكلة لدينا ليست في وجود نصوص عربية
عديدة يكتبها كتّاب كُثُر لا تخرج من إطار فكرة "الحدوتة"، فهذا موجود حتى
في الثقافة الغربية، حيث تتواجد آلاف العناوين لروايات شعبية، لطيفة، وخفيفة، أو
حتى ذات موضوعات مهمة، لكنها روايات من أجل السوق الضخم المعروف بالبيست سيللر. لا
تنشغل سوى بقارئ يريد بعض التسلية.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">أما نحن، فلدينا </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;">روايات عديدة من "نصوص
الحواديت"، يتناولها نقاد باعتبارها روايات عظيمة، أو جميلة، ثم نراها مرشحة
لجوائز مرموقة تضفي عليها المزيد من المصداقية. وبين حواديت النصوص وحواديت
الجوائز تغيب الرواية.</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> </span><span style="color: red;">عمود تغريدة الأسبوعي في جريدة القاهرة، نشر الثلاثاء 10 يناير 2017</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-45718395982603086522016-11-08T02:54:00.003-08:002017-01-03T22:33:39.267-08:00الإيروتيكا في مجتمعات تغتصب البشر <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="background-color: white;"><span style="color: red; font-size: x-large;"> </span></span><span style="background-color: red; font-size: large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">الإيروتيكا في مجتمعات تغتصب البشر </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">إبراهيم فرغلي </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9vk9hEmYZBweQetmEDkriADOKbzUiSPFxlkrthcxZZCHvrT-MauUMTePP2bUqnu53gXBlp2d8GQnAgWKP_Evy4Xe42oEi8qXKuzTfd0szRDvkv7Jy2te3C_JVxwXF9juyn060KvWECjt4/s1600/HameenaAnttila_Tuhannen_ja_yhden_yon.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9vk9hEmYZBweQetmEDkriADOKbzUiSPFxlkrthcxZZCHvrT-MauUMTePP2bUqnu53gXBlp2d8GQnAgWKP_Evy4Xe42oEi8qXKuzTfd0szRDvkv7Jy2te3C_JVxwXF9juyn060KvWECjt4/s320/HameenaAnttila_Tuhannen_ja_yhden_yon.jpg" width="241" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">على مدى </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">العامين الماضيين نقلت وكالات الأنباء
والفضائيات ووسائل التواصل الاجتماعي مئات التقارير تداولت فيها مصطلحات وكلمات من
مثل "اغتصاب"، "سبي"، "رق"، وغيرها مما تعبر
مدلولاتها عن علاقات جنسية تتم بالعنف، أو بقهر طرف لآخر؛ أيا كانت المبررات التي
تتخذ لتبريرها، على يد أفراد يعلنون أنهم ينتمون لتنظيم </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">داعش مثلا، وغيره من
التنظيمات التي تلصق توجهاتها بالإسلام.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">لدينا إذن </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ممارسات ليست قليلة، مثل ما تعرضت له
الإيزيديات مثلا، في العراق، وبعض النساء في سوريا، وكذلك في مصر حين سادت لفترة
ظاهرة تحرش عنيف بدا المقصود منها إرهاب المصريات من المشاركة في التظاهرات، وهي
جميعا في جوهرها، ممارسات عنيفة تعبر عن محاولة طرف لإذلال طرف آخر وإخضاعه بدنيا،
باستخدام الجنس.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">وفي تصفح </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">سريع لأي موقع تواصل اجتماعي يمكنك أن
تمر على عدد لا يستهان به من فيديوهات يبثها المستخدمين لفتاوي دينية تقول بإباحة
التمتع بأجساد النساء من أديان أخرى وإذلالها جسديا.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">والحقيقة</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> أنني مشغول بهذا التناقض الشديد بين
فكرة "المتعة" والإذلال، أو المتعة عن طريق قهر طرف لطرف آخر عن طريق
الجسد، كيف يمكن أن يحقق طرف بشري متعته على حساب نقيض هذا الإحساس لدى الطرف
الآخر، وكيف يمكن أن نتأمل هذا التناقض السلوكي إلا بوصفه سلوكا جنسيا غير سوي، أو
غير طبييعي؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">لكن المفارقة</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> هنا أن هذا السلوك غير الطبيعي
يحظى بالتوافق الجماعي باسم الدين، على الرغم من تعارضه مع المبادئ الأولية
البسيطة لحقوق الإنسان، التي يفترض أيضا أن تكون جوهر كل الأديان وليس الدين
الإسلامي فقط.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">فهل ثمة </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">علاقة بين انتشار هذه المفاهيم المشوهة
عن الجسد البشري، والمتعة، واحتقار جسد المرأة على هذا النحو والتصرف في جسدها
باعتبارها فاقدة الأهلية له أو غير قادرة على امتلاكه، وبين غياب الكتابة
الإيروتيكية في ثقافتنا العربية المعاصرة؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">هل</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> ترتبط الإيروتيكا أساسا بشيوع نظرة إنسانية
للجسد الإنساني في المجتمع؟ أم أن السبب </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">يعود لكونها تابو يخشى الكتاب الاقتراب
منه؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">أيا كانت </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">الأسباب، وهي عديدة، فالثابت هو قلة
الإنتاج الأدبي المهتم بموضوع الإيروتيكا، ولو أجرينا إحصاء للكتب الأدبية العربية
التي ركزت مضمونها على الإيروتيكا فربما سنكون قادرين على إحصائها على أصابع
أيدينا على أقصى تقدير، بسبب ندرتها.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">في العرف</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> الثقافي الاجتماعي السائد في المجتمعات
العربية أيضا لا تزال فكرة المطابقة بين خبرات الكاتب الشخصية والكتابة الجنسية
فكرة شائعة، وخصوصا إذا كانت الكاتبة امرأة، وقد يكون ذلك أحد اسباب تجنب العديد
من الكاتبات التطرق للموضوع الإيروتيكي في كتاباتهن، إضافة إلى أن العديد من
الكتاب لا يرون في تناول الموضوع الجنسي أهمية، وقد يعتبرونه ترفا فنيا لا تحتاج
إليه الكتابة من الأساس.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">وأيضا </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">وبسبب اعتبار الموضوع الجنسي تابو لا يفضل
الكثير من الكتاب الاقتراب منه، وإذ يقترب بعض الكتاب العرب من تناول موضوع الجنس
فقد يكون الهدف لدى البعض منهم هو تحقيق نوع من الإثارة والدهشة من أجل الشهرة،
بسبب شيوع نزعة فضائحية لدى قطاع واسع من القراء العرب، ويتمتع بنزعة فضول كبيرة
في الاطلاع على المادة الإباحية، سرا في غالب الأحيان، في مجتمعات تعرف بإقبالها
الشديد على هذا النوع من المواد في ظل ثقافة مكبوتة ومزدوجة تمارس في السر عكس ما
تعلنه.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">ثم تأتي </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">المفارقات الكبرى في مجتمعاتنا العربية
ممثلة في ملاحقة السلطات الاجتماعية والسياسية والأدبية</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">للفكر والأدب، ولا تتورع هذه السلطات عن منع
النصوص الأدبية والفكرية فقط، بل وملاحقة كتابها أحيانا كما حدث في مصر مؤخرا بسجن
الكاتب أحمد ناجي لنشره نصا في صحيفة أخبار الأدب في القاهرة.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">وهكذا</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> يبدو موضوع تناول الجنس في العالم العربي
إشكاليا ومحاطا بعناصر عديدة يبدو في التحليل الأخير أنها جميعا تؤدي إلى غياب هذا
النوع الأدبي، وإن وجد فسيعامل بوصفه جنسا إباحيا في المقام الأول.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">وهذه </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">الخارطة المشوشة التي يتداخل فيها السياسي
بالاجتماعي والثقافي بالقانوني، تروح ضحيتها في النهاية النصوص السردية والقيم
الأدبية المتعلقة بها لأنها تأتي في آخر صفحات الأولويات والنقاش.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">وبهذا </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">تختلط الأمور بدء من المفاهيم والتحديد
الدقيق للمصطلحات الخاصة بمفهوم الأدب الإيروتيكي، وهو بالمناسبة مصطلح شبه مجهول
أساسا لدى الغالبية العظمى من القراء العرب، مرورا بالمعايير الدقيقة التي يمكن
للقارئ بل والكاتب العربي نفسه في أحيان كثيرة بين المادة الإيروتيكية وتلك
البورنوغرافية التي تندرج في إطار الإثارة الجنسية من دون وضع أي اعتبار للقيمة
الأدبية والمعايير الفنية، ووصولا لغياب تراكم سردي يجعل من هذه الكتابة لونا
أدبيا له معاييره، ويمكن بالتالي أن يخلق حركة نقدية متخصصة ، خصوصا في ظل أزمة
نقد عامة لكل ألوان السرد وربما الفنون وليس الأدب فقط.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">من أهم وأشهر</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> الكتب التي تناولت الموضوع على
سبيل المثال كتاب الجنس في القصة العربية للدكتور غالي شكري، وهو كتاب مهم، يتناول
الموضوع بالتأصيل النظري أولا ثم بالتطبيق على مجموعة من النصوص السردية لعدد من
أبرز كتاب الرواية عدد من الظواهر الفنية وتحليل سياقاتها في تناولها للعلاقة بين
الجنسين. كما أنه قدم مقدمة نظرية تاريخية في بداية الكتاب أوضح فيها الكيفية التي
تطور فيها مفهوم العلاقة الجسدية بين الرجل والمرأة بناء على التطورات الفكرية
والاقتصادية ومفاهيم الملكية وتأثيرها بالتالي على الظروف الاجتماعية التي مرت بها
البشرية، كما تأمل تغيرات دور المرأة في المجتمع على هذه العلاقة أيضا، متتبعا
الكيفية التي دون بها الجنس البشري معتقداته حول مفاهيم العلاقة الجنسية في التراث
الأدبي بدء بالأسطورة والشعر ووصولا لوسائل السرد المعاصر. ومرورا حتى بالكتب
المقدسة نفسها التي تناولت موضوع الجنس في مواضع عديدة؛ قصا أو أحكاما شرعية. أو
حتى على مستوى الدلالة المقصودة من قصة مثل قصة يوسف في القرآن الكريم وهي تظهر
قوة إرادة شخص في عدم الانسياق لرغباته الجسدية مع امرأة لا تربطه بها علاقة.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">ما يهمني </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">هنا على أي حال هو تأمل العلاقة بين
شيوع المفاهيم التي تربط الجنس بالحب وبالكرامة الإنسانية وبالندية بين الرجل
والمرأة والكيفية التي تتواجد بها الكتابة الإيروتيكية في هذه المجتمعات، التي لا
ترى ما ينفرها من الجسد، ولا يخجلها منه أيضا. ولعل هذا ما يفسر شيوع الكتابات
الإيروتيكية في أوربا إما كنوع أدبي منفصل يركز على موضوع الجسد والعلاقات بين
أطرافها رجالا ونساء أو مثليين، حيث يدرك القارئ طبيعة الكتاب الذي يقرأ، ويعرف
الفارق جيدا بين هذا الطابع الإيروتيكي وبين الجانب البورنوغرافي المباشر لألوان
أخرى تتناول الجنس بشكل صريح وفج وتركز فقط على موضوع تفاصيل الممارسة الجنسية
مثلا.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">أقول أنه يبدو أن ثمة</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> علاقة كبيرة بين انتشار
هذا الأدب في مجتمع ما أو شيوعه بين ألوان الفنون والسرد وسواها وبين اتسام هذه
المجتمعات بعلاقات متحررة من عقد امتلاك الرجل لجسد المرأة، أو لشيوع ممارسات
القهر سواء بين الأفراد في المجتمع أو بين السلطة وهذا المجتمع. بل يمكن أن يتم
ربما تحليل أدبي اجتماعي لهذه العلاقات من خلال تحليل هذه النصوص على سبيل المثال؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">بمعنى آخر </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ثمة علاقة مباشرة فيما يبدو على شيوع
الأدب الإيروتيكي كلما انعدمت مفاهيم الفحولة الذكورية القمعية، وهو بالتالي ما قد
يبرر بشكل كبير غياب الأدب الإيروتيكي في مجتمعاتنا العربية. ولعل هذه الفكرة
تحتاج للكثير من التأمل لإعادة تتبع دور المرأة العربية في المجتمع خلال الفترة
التي شاعت فيها نصوص عربية إيروسية بالغة القوة.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">فكيف يمكن</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> لنا اليوم أن نتأمل مجتمعاتنا
العربية، وهل ثمة كتابات إيروتيكية عربية معاصرة تعبر أو ترصد تغيرا في مفاهيم
التحولات التي مر بها دور المرأة العربية خلال العقود الخمسين الأخيرة على سبيل
المثال، وهل أسهم الحراك العربي خلال فترة ما أطلق عليه الربيع العربي في إثارة
موضوع الجسد والعلاقات الجسدية أدبيا وفنيا؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;">وكيف يمكن حقا أن </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">نتأمل وجود أي تغير في دور
المرأة في ظل تصاعد موجات الانتقام الاجتماعي من جسد المرأة كما رأينا خلال
الحراك، في صورة مشاهد مستحضرة على عربة الزمن من ما قبل التاريخ من مظاهر
الاغتصاب الوحشي على يد داعش وسبي النساء كأننا نعود لزمن العصور الوسطى، أو
اغتصابها على يد أطراف من السلطة وأنصارها في وقائع عديدة في مصر وسوريا؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ربما يحتاج ذلك للمزيد من التأمل والنقاش </span><span style="font-size: large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: "arial" , sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;"><span style="color: red;">نشرت في العدد الأول من مجلة فنون - القاهرة </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-41913900459695266062016-11-06T01:03:00.002-07:002016-11-06T01:03:43.072-07:00كلمة ماجدة الجندي في احتفاء السفارة المصرية في الكويت بالغيطاني <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><span style="color: red;">أمسية الاحتفاء بالذكرى الأولى<o:p></o:p></span></span></b></span></div>
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><span style="color: red;"><br /></span></span></b></span></div>
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><span style="color: red;"> للكاتب المصري جمال الغيطاني</span></span></b></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></b></span></div>
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">المكتب الثقافي المصري – الكويت<o:p></o:p></span></b></div>
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div align="center" class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">كلمة الأستاذة / ماجدة الجندي<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhahCbPzszXI9oEExShw9ZWrIG08d9ul_E4Z5No3cM2z6VUqBs2VCqDCrARXPmvOK_6UoSeuqm52MsBFY0fsnlmJizL2BemguSBuACv5SrxKOdCCQT88eFpR5_4IDzvlyZBUwFPIAGOzICf/s1600/maxresdefault.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhahCbPzszXI9oEExShw9ZWrIG08d9ul_E4Z5No3cM2z6VUqBs2VCqDCrARXPmvOK_6UoSeuqm52MsBFY0fsnlmJizL2BemguSBuACv5SrxKOdCCQT88eFpR5_4IDzvlyZBUwFPIAGOzICf/s640/maxresdefault.jpg" width="640" /></a></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">السادة الحضور،،،،<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">الشكر والامتنان، حق وواجب في المفتتح لليلة تقام احتفاء
بجمال الغيطاني، في الكويت، البلد العربي الذي أدرك قيمة الثقافة، قبل غيرها، في
ذروة أن أنعم الله عليه بالثروة،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">فكان انحيازه للثقافة عبر اصدارات بارزة ، اسهمت في تشكيل
معالم فضاء مستنير،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">لكل العرب.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> فمن منّا لم يتابع
مجلة "العربي" التي كانت تخصنا جميعا بمستواها المتفرد</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">منذ صدرت؟ من منا لم يحرص علي اقتناء "عالم المعرفة"،
وقد فرَدَت أشرعتها محلّقة في ثقافات</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">الشرق بقوسه المنفرج</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">الواسع،</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">والغرب بكل أطيافه؟<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> من يمكنه أن يتجاهل
ريادة كويتية مبكرة، في توظيف المال العربي، لخدمةٍ حقيقيةٍ لانتشار الثقافة
الرفيعة،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">والمعرفة الحقّة، ومنذ عقود بعيدة، بُغية اتساع مساحات
الوعي بإصدارت ترتقي بالعقل العربي في</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">مضمار الفن والأدب والعلم والتاريخ، وشتّي صنوف المعرفة</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">؟<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> هذه حقيقة تاريخية
راسخة، لعبت فيها الكويت وفي فترة مبكرة، دورًا تأسيسيا رفيعا،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">للإسهام</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">في ازاحة أرتال من خفوت الوعي الثقافي،</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">في حقبتنا العربية الحديثة، علينا أن نقر بها، ونحتفظ لها
بخصوصية تميزها، تتبلور في اختلاف جذري عما جرى، في أقطارٍ شقيقة أخرى، حباها الله
هي الأخرى بالإمكانات، لكنها مزجت ما بين السعي الثقافي والأغراض السياسية .</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">هذا مُستهل يجعل من لقاء الليلة، حول جمال الغيطاني، حدث
يتمتع بالألفة والطبيعية، لأنه لقاء لا أحسبه</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">تذكرة بمرور عام على رحيل أحد ضمائر الثقافة العربية، بقدر
ما هو احتفاء" بالقيم"، "والمعاني" التي نذر لها الكاتب جمال
الغيطاني نفسه، والتي اتخذها طريقا وَعِرا في الحياة، انحاز خلاله إلى "الإنسان"
أينما كان، معبّرا عن أشواق هذا الانسان وحقه في الحرية،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">والحلم والتحقق، بنزاهة وعدل.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> لست هنا في مقام
القول والحديث عن قامة رحلت، أو إحياء لذكرى،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">بل أقول نحن في حضرة "الحياة"، وانحيازا للحياة
التي كان الغيطاني ترجمانا لأشواقنا إليها، عبر إبداع شق له طريقا عربيا، مؤسّسا
لتيّار أصيل في فن الرواية، مغاير لما ألفه القارئ عن التيار الغربي الشائع لكتابة
الرواية. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">كان الغيطاني يعبر عن ذلك المعني بقوله: إنه القادم من أعرق
وأغنى</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">تقاليد السرد الإنساني</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">، </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">من تراث ألف ليلة إلى كتابات المتصوفة، فكيف له أن يعرج على
غير منبته وجذوره؟ <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">ومن هذا المنطلق، الواعي والمدرك والملم</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">لـ "كُنه" ثقافته العربية،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">أضاف الغيطاني للثقافة الإنسانية. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">كان يقول أن أحدا لا يعرف جنسية "ابن خلدون"، ولا
التوحيدي، وأن أحدا لا يهتم أين ولد ابن بطوطة، وتحت أي شمس فتح ابن الفارض عينيه
لأول مرة .. ولا .. ولا، المهم أنهم يمثلون روافد ثقافتي العربية. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">أقول إن الغيطاني كان جذره مصريا عربيا انسانيا، بامتياز،
نفذ إلى"المشترك"، القاسم، مابين البشر، إلى "الجوهر" الثابت
الذي لا يختلف عليه الإنسان أينما كان موطنه، أو كان مآله. واحد من قامات الثقافة
العربية، و ضمائرها، التي "أنشدت الحياة" في كل ماكَتَبَتْ. فإن توقف
عند البصّاصين في "الزيني بركات"، فلأن الحرية "قيمة" أوليّة،
لا يشابهها إلا الشهيق والزفير، وإن فضح الفساد في "حكايات المؤسسة"، فلأن
الفساد</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">يجور على "العدل" ويهدم البنيان. وإن طال وقوفه
عند رقرقات القلب كما في "الصبابة والوجد"، فلأن الحب هو ما يرطب
ويعيننا علي جفوة المعاش،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">وإن نزفنا مع</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">وجع "الفقد"</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">الإنساني كما</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">في "تجلياته"، فلأن"الموت" هو الحقيقة
التي يقف إزاءها كل البشر عاجزين. وإن سطر دقائق وتفاصيل حرب الوطن في
"الرفاعي" و"أرض أرض"، فلأن إدراكه لقيمة الأوطان، والدم
المدفوع للحفاظ عليها، كان حاضرا كقيمة ثابتة لا تتزحزح، ولا تخضع لأي أمور نسبية،</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">منذ وعى الحياة وحتي الثامن عشر من أكتوبر ٢٠١٥، يوم اختاره
الله سبحانه وتعالى في ذروة تجليه إبداعا، ولحكمة يدركها سبحانه وتعالى.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">لكل مصري .. لكل عربي .. بل لكل إنسان، نصيب وحق ومساحة في
جمال الغيطاني، ربما تفوق ما لنا، نحن أسرته، محمد الديبلوماسي بالخارجية، وماجدة
الباحثة بجامعة شيكاغو، وانا التي لا أعرف توصيفا أو تعريفا</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">لموضعي</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">عبر اثنين واربعين عاما، وإن كنت أحمدالله بعدد انفاسي،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">أن منحني فرصة العيش في حضرة "الحياة". حضرة جمال
الغيطاني وحتى آخر لحظة من عمري. وإن كان لي أن أقول ولو جملة تخصني فأستأذنكم
البوح أنه توّجني "ملكة"، وأنه "نِعَم" ربي الكريم المستمرة.</span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">عفوا</span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">إن أطلت، وعُذرا، إن قصرّت، فجمال الغيطاني "معنى"
اتسع،</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">وضاقت ازاءه.. حروفي.</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">وامتناني الذي بلا حدود، إليكم جميعا</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">.</span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="xp1" dir="RTL" style="background: white; direction: rtl; line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span class="xs1"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">ماجدة الجندي</span></span><span class="xapple-converted-space"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-14236500426546506382016-11-03T13:27:00.002-07:002016-11-03T13:27:40.562-07:00إهانة المؤلف<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">تغريدة<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;">إهانة المؤلف!</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">إبراهيم فرغلي</span><span style="font-size: x-large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">يتحدث الكتّاب </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">عادة عن المسؤولية والحرية، وكذلك
عن الحقوق، حقوق الإنسان وحرية التعبير، وحقوق الفقراء في العيش الكريم وغيرها. بل
إن جانبا واسعا من المجتمع يرى أن بين أدوار ومسؤوليات الكاتب كل هذه الجوانب.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وبالفعل فأغلب الكتاب في </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">العالم يفعلون ذلك،
وبحس بالمسؤولية بوصف هذه المطالب روح الإنسانية التي ينشدونها، وهي مطلب اساسي
لكل إنسان.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لكن ماذا عن حقوق</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الكاتب، وبينها حقوقه الفكرية؟
من يملك أن يطالب بها؟ لا أقصد هنا طبعا حريته في التعبير، أو حقه في أن يعيش حياة
تتيح له التفرغ للكتابة، فهذا قد لا يزال من قبيل الترف. لكني فقط أقصد حقه في الملكية
الفكرية؟ حقه في الابتكار والإبداع.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">من يملك </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">مثلا أن يطالب الناشرين بزيادة حقوقه من
نسبة هي الأقل بين كل نسب العاملين في انتاج الكتاب الذي يعتمد بالكامل على أفكار
المؤلف؟ ومن يملك أن يطالب دور النشر بمكاشفة المؤلفين بحقيقة نسب توزيع كتبهم
بشفافية؟ وكيف يضمن الكاتب أن يستمر ناشر في طباعة وإعادة طباعة نسخ من كتاب
المؤلف من دون إبلاغ المؤلف لضمان الهروب من الضرائب أو من دفع مستحقات طبعة جديدة
للمؤلف؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وبتتبع تاريخ</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> العلاقة الطويلة بين الناشر العربي
والكاتب العربي يشعر المرء أن هذه العلاقة نتيجتها الوحيدة هي ثراء الناشر على
حساب إفقار المؤلف. علاقة غريبة تبدو مثل علاقات الاستعمار. يحصل الناشر على حق
طبع كتاب قد يكون قد استهلك من حياة المؤلف سنوات من البحث والتركيز والانشغال
والتفكير والعمل المضني، ثم يعتبر الناشر أن علاقة المؤلف انتهت بالكتاب بعد منحه
نسبة ما نظير هذا التعاقد، وأحيانا بدون نسبة، بل وفي بعض الأحيان، كما نسمع ونرى، يدفع المؤلف مرتين: مرة من أجل الطباعة ومرة من أجل شراء نسخ.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ثمة شئ </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">مهين جدا في الصيغة الراهنة التي تجمع
بين الناشر والمؤلف. لا توجد صيغة تعاقد واحدة متفق عليها مثلا بين الناشرين في
العالم العربي، والاتفاق الوحيد على نسبة عشر ارباح الكتاب. ولا توجد صيغ تضمن
رقابة عدد النسخ الفعلية المطبوعة من اي كتاب وإعلام المؤلف بها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">واللافت</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> للانتباه أن الصيغة الوحيدة المراقبة،
والتي تتضمن ضمانات عدد النسخ ونسب المؤلف من حقوق الملكية الفكرية، هي صيغ النشر
لدى دور النشر الحكومية!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">صحيح </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أن أغلب الناشرين يتشكون من اسعار الورق
والجمارك وأن الكتب المطبوعة لا تباع أو توزع، إلى آخر هذه الكلاشيهات الشهيرة على
ألسنة الكثير من الناشرين للأسف، لكن اللافت أنه لا توجد دار نشر واحدة توقفت
لأنها متعثرة، أو لأن حتى أوضاع أصحابها المالية تعرضت لأي هزات اقتصادية. الشكوى
مستمرة باستمرار طباعة عناوين جديدة، وكتب جديدة، والنشر مستمر واعتبار المؤلف الضحية
الوحيدة في هذه العملية كلها مستمرة، وهو أمر مثير لأسئلة عديدة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لن يجد</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> المؤلف من يطالب بحقوقه، ربما لأنه من
العيب أن يطالب من يفترض به المطالبة بحقوق الآخرين والمستضعفين أو يطلب لنفسه
حقا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">عموما، </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">هذه الكلمات مطالبة لحقوق المؤلفين،
ومحاولة لإثارة قضية حقوق الملكية الفكرية واستمراء الناشر لإهانة المؤلف، إلا من
رحم ربي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif;"><span style="color: red;">نشرت المقال في جريدة القاهرة في 1 نوفمبر 2016</span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-10140626060002254202016-10-25T12:24:00.000-07:002016-10-25T12:24:15.225-07:00صمت بوب ديلان.. الرد البليغ على نوبل <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">تعقيبا على مقال سيد محمود<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">نوبل بوب ديلان دفعة لإنعاش وسيط يعاني تجاريا<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span style="color: red; font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">وصمت صاحب الجائزة أبلغ رد على نوبل</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;">إبراهيم فرغلي</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYdTRYrf9S-vft65emUcJ5iWNz6wyE3IP8-ibLSgccQvXyn4N4rGbYOcmiYOp0KeS-zuonKGktu8I7mP1ICuxE_x1AxceIPm8JjXRm_7InH4djwrHMQ6uD5Di3JR9JI-ZihfNrIBUADOE9/s1600/bobdylan-xlarge_trans%252B%252Beo_i_u9APj8RuoebjoAHt0k9u7HhRJvuo-ZLenGRumA.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="248" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYdTRYrf9S-vft65emUcJ5iWNz6wyE3IP8-ibLSgccQvXyn4N4rGbYOcmiYOp0KeS-zuonKGktu8I7mP1ICuxE_x1AxceIPm8JjXRm_7InH4djwrHMQ6uD5Di3JR9JI-ZihfNrIBUADOE9/s400/bobdylan-xlarge_trans%252B%252Beo_i_u9APj8RuoebjoAHt0k9u7HhRJvuo-ZLenGRumA.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أعجبني مقال الصديق </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">سيد محمود، رئيس تحرير القاهرة، العدد الماضي عن
جائزة نوبل تحت عنوان "بوب ديلان ونوبل ..حبّة فوق وحبّة تحت"، لأنه حاول
أن يجد في اختيار الجائزة سياقا مختلفا وواسعا وجديدا، ينحاز لمفاهيم ما بعد
الحداثة، ويكسر سلطة النقد التقليدية، ويصدم "أولئك الذين ينظرون للأدب نظرة
نخبوية ضيقة"، كما أنه، في تبريره لاختيار الجائزة المدهش، يشير إلى أن أنصار
التحيز لهذا الاختيار يرون فيه تفكيرا إيجابيا خارج الصندوق.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وبالرغم من أن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">المقال بدأ بعرض الموقفين، المعارض والمؤيد، تجاه الجائزة
إلا أنه مال في ثلثيه الأخيرين للانحياز لاختيار اللجنة لبوب ديلان. مؤيّدا رأيه
بأن الجائزة في اختيارها الجديد: "تستعيد قدرتها على مقاومة الأعراف التقليدية
والتعاطي بنوع من التقدير للثقافة الجماهيرية التي تعامت عنها النخبة طويلا، سيما تلك
المعبرة عن ميول سياسية محبطة، وحس فردى هش، إنها مواجهة مع طبقية فحولية مترسخة وبحسبما
أشار الناقد السعودي عبد الله الغذامي فى كتابه «النقد الثقافي» فإن هذه الطبقية ظلت
متمسكة برفض الطارئ والجديد، بما أنه مخالف للقياس الذوقي المؤسساتي، وهو رفض يتحول
بالتالي إلى رفض للآخر وحرمانه من حقه فى التعبير عن ذاته، وفى ممارسة ذائقته الخاصة،
وهذا يتكامل مع سابقه فى تكوين طبقية فوقية تشكل سورًا من الحراسة يحمى قلعة الثقافة
من الغزاة. ولا شك أن رفض ديلان في عالمنا العربي يعبر بوضوح عن هذه الفحولية التى
تقاوم ديمقراطية الثقافة بعدما تأكد حضور الديكتاتورية السياسية، فالسمة ما بعد حداثية
في الفنون تجلت منذ أكثر من ثلاثين عاما في إلغاء الحد الفاصل بين النخبوي والشعبي،
ومحو للحدود بين الفن والحياة اليومية، وإزالة التسلسل الهرمى بين الراقي والجماهيري
في الثقافة الدارجة، وتفضيل الأسلوب الانتقائي المشوش، وتمازج الثغرات والمحاكاة الساخرة،
والمعارضة والتهكم والسخرية والهزل والمزاح والنظر للثقافة بوصفها احتفالا".</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وحتى </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">لا أكرر ما جاء بالمقال أحيل القراء للمقال في العدد الماضي. لكني
أعتقد ان الانحياز لمبررات اللجنة من المنطلقات الما بعد حداثية التي أشار إليها
سيد محمود، واستشهد فيها بمقولات الغذامي تنقصها بالضرورة اعتبارات أخرى عديدة، من
بينها النظر إلى السياق الرأسمالي المصاحب لصعود موجة ما من الثقافة الشعبية، بشكل
عام، والصعود هنا بمعنى دعمها كما يحدث في إنتاج السينما التي أبرزت البطل الشعبي،
بمواصفاته الجديدة، المنتزعة من الأحياء الشعبية الجديدة المسماة بالعشوائيات،
بوصفه بطل الحي العشوائي بكل القيم السلبية التي يتسلح بها، وأبرزها امتلاك القوة
غير الشرعية وعشوائية القيم التي يؤمن بها واضطراب حياته قيميا، ودمجها مع أغنيات
"المهرجان" الشعبية التي أصبحت صرعة جديدة بعد صرعات مثيلة سادت واختفت
بعد أن حققت لمنتجيها الأرباح الطائلة، أو عبر إنتاج ألوان محددة من الموسيقى
الشعبية ودعمها بالإنتاج والدعاية، كما حدث في الدعم الإعلامي لعدد من الظواهر
الشعبية في الإعلام المصري مثلا على مدى العقدين الماضيين، وانتقال هذا الدعم
للسينما من خلال قيام المطربين الشعبيين بالغناء أو حتى التمثيل في الأفلام
السينمائية. فهذه الظواهر لا يمكن تأملها من دون وضع اعتبار طبيعة رأس المال الذي
يدفع بها، من أجل نوع من البحث عن الأرباح التي لا تحققها اليوم السينما الرفيعة، على
حساب القيم المتعارف عليها في الطرب أو في السينما أو كلاهما معا.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وشخصيا</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> لا أستطيع تأمل ظاهرة نوبل هذا العام من دون الأخذ في الاعتبار
التغيرات المرعبة التي يمر بها فن الموسيقى في العالم، وكلامي هنا ينبني على بعض
أفكار إريك هوبزباوم، المؤرخ البريطاني (1917- 2012)، فالموسيقى، مقارنة بألوان
اخرى من الفنون والثقافة مثل الفن التشكيلي والعمارة والأدب المطبوع، تأثرت بشدة
بسبب التغيرات التكنولوجية سواء على مستوى نوع الموسيقى نفسها، أو على مستوى
الوسيط، أي التحولات التي مرت بها سبل الحفاظ على أو إعادة تسجيل الموسيقى من
الفونوغراف إلى النسخ الإلكترونية التي تمثل اليوم لونا من الرعب لسوق إنتاج
الموسيقى في العالم بسبب تأثر مبيعات الألبومات الموسيقية تجاريا بشكل غير مسبوق،
بسبب عدم قدرة المنتجين الموسيقيين على احتكار حق الأداء، بسبب انتشار التسجيلات
على اليوتيوب ونسخ "الأوديو" غير الرسمية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> وكونها، في الوقت نفسه، مقارنة
بوسائط حفظ الأدب المكتوب والعمارة والفن التشكيلي التقليدي، ستحتاج لوسائط جديدة
غير السائدة الآن مستقبلا بسبب التغيرات التحديثية المستمرة التي تطال برامج حفظ
الموسيقى الإلكترونية والافتراضية. وهو ما ينسحب بالمناسبة على ألوان الفن
التشكيلي الما بعد حداثي التي تواجه نفس المأزق خصوصا الفيديو كليب والوسائط
الفنية الشبيهة، فهي تنتج على وسائط ليس لها نفس قدرة صمود العمارة أو حتى الوسيط
الكتابي الورقي.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الأمر الثاني</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أن اختيار لجنة نوبل لنوع من الفن لا يمكن الاستماع إليه
إلا بلغته لأنه يفقد جزء كبيرا من قيمته إذا استخدمت لأدائه لغة أخرى، لأنه
"أغنية شعرية" مرتبطة بأداء موسيقي، لا يمكن الاستماع إليها بنفس النص
إذا ترجمت للغة أخرى، ما يعني أنها ستظل مسجونة في زنزانة لغتها، وربما لن تُحدث
تأثيرا وجدانيا إلا للعارفين باللغة الإنجليزية. وصحيح أن الموسيقى لغة عالمية كما
يقال، لكن بما إننا هنا بصدد "شعر غنائي"، فربما يكون هذا المنجز
الغنائي غير قادر على الصمود أمام اختبار الزمن، ولا يمكن مقارنته بقدرة صمود نصوص
شكسبير مثلا التي تتناسل وتصل لقارئها أو تشاهد على المسارح منذ أربعة قرون.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وما أنقذ </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">نصوص شكسبير ونصوص التراث السردي عموما في اختبار الزمن تمثل في
عمليتي الطباعة في كتاب ورقي قادر على إنقاذها باستمرار، والترجمة، الآن وفي
المستقبل.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">بالتالي فإن المنجز</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الذي منحت له جائزة نوبل هذا العام ممثلا في أغنيات
بوب ديلان، ربما للمرة الأولى ستظل منجزا لا يمكن نشره في لغات مختلفة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولهذا فإن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">ما يراه البعض خروجا من أسر التقليدية، وانحيازا لأشكال (فن -أدبية)
جديدة، قد لا يزيد عن كونه ربما دفعة، على عربة نوبل، لإنعاش سوق تجاري تهدده
التكنولوجيا الإلكترونية التي تعد أبرز ما أنتجته ما بعد الحداثة، عبر مغامرة غير
محسوبة أو لعلها محسوبة جيدا، تعرف أن مثل هذه الاختيارات تجد دائما من يبرر لها
تحت لافتات التجديد، والخروج من أطر الأنساق التقليدية، ومقاومة الفحولية والديكتاتورية
الثقافية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"> ومدّا لهذا </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">القوس ينبغي علينا أن
نتساءل، إذا ما صدقنا أن هذا الاختيار أدبي بامتياز (ولو بالمعنى الما بعد حداثوي)،
هل يمكن أن نثق حقا في أن بوب ديلان، وليس أي موسيقي وكاتب أغنيات آخر من اليابان
مثلا أو من الصين أو مصر والعالم العربي أو حتى من امريكا أو بريطانيا قد يكون هو
الأحق بالجائزة؟ ما هي الخارطة التي تحركت فيها اللجنة لكي تصل إلى اختيار يمتح من
الثقافة الأنجلو أمريكية فقط، وهل كان بين المرشحين شعراء من كتاب الأغاني من
ثقافات أخرى غير الأنجلو أمريكية؟ أم أن هذه المغامرات هي مجرد ألوان جديدة من صور
تفتيت القيم بشكل عام، في مجتمعات صارت تعاني اليوم من فكرة تسييل وتمييع كل
الأفكار لصالح ما يدعى الذائقة الشعبية؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">السؤال </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الأهم الآن وهو إذا سلمنا جدلا مرة أخرى في قدرة هذه المغامرة
التي قامت بها لجنة نوبل لهذا العام، على التأثير في "قيم وتقاليد" ما
يسميه أنصار المغامرة "القيم التقليدية الأدبية"، فما هو المسار الذي
سوف يسلكه مستقبل الأدب والفن؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">لعل </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الإجابة هنا تتمثل في بعض المنجزات التي قدمتها صرعات الفنون
التشكيلية التي سادت في الخمسينات والستينات في أوربا وأمريكا ووصلتنا في التسعينات،
وكان بين شواهدها بعض الجرائم الفنية التي ارتكبها مغامرون في محاولات لمزج الواقع
بالفن تحت عنوان "المفاهيمية"، من بينها أتذكر الآن وعلى سبيل المثال،
فضيحة قيام فنان شاب في مصر يوما، مطلع التسعينات، باستخدام عضو بشري من جثة ميت
في عمل فني. وشارك بها في صالون الشباب. وهذه التجربة وغيرها مما شاع باسم
"الفن المفاهيمي" جاء سليلا لتجربة مارسيل دوشامب الذي دشن ما عرف باسم
"الفن جاهز الصنع"، حين وضع "مبولة" من تلك المتواجدة في
المراحيض العمومية في معرضه الشهير. ولا يمكن إعادة تأمل هذه التجربة وما امتد
خلفها في إطار يبتعد عن كونها تجارب كانت تحارب الفكرة الجمالية نفسها. بالرغم من
أنها استقبلت، بطبيعة الحال، من أنصارها ومروجيها، باعتبارها إطارا جديدا لمحاربة
الفحولة التي تحارب ديمقراطية التجربة الفنية!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هذا المثال</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ليس تقليلا من شأن موسيقى بوب ديلان، بل يخص تعميم "تعريف
ثقافي جديد" للأدب، لا يبتغي سوى تسييل القيم، كما شأن أغلب منجزات ما بعد
الحداثة، بدعوى أن مؤسس الجائزة لم "يحدد" مفهوم الأدب المقصود!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">المثير </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">للتأمل هنا في تقديري أن التحيز لقيم "الديمقراطية
الثقافية" بتبني مقولات الغذامي جاء تماما في غير محله، لأنه قد يكون مقبولا
مثلا في الدفاع عن منجز مثل أعمال الكاتبة سفيتلانا اليكسييفيتش، لكنه هنا حين
يثار على هذا النحو من دون الالتفات إلى أن الوسيط الذي تنشغل به الجائزة هو
"حقل صناعة الموسيقى"، فإنني أشك كثيرا في أصالة فكرة التفكير خارج
الصندوق هنا، لأن الخروج من الصندوق كان لا بد أن يحيلني لتأمل المناخ العام
للموسيقى في الولايات المتحدة، والاطلاع على التقارير التي تتناول حجم الخسائر
الهائلة التي يمنى بها هذا القطاع، لتأمل ظلال منح هذه الجائزة على هذا القطاع.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;">فبين تقارير كثيرة نشرت حول الموضوع نشرت صحيفة </span><span dir="LTR" style="line-height: 115%;">Buisness insider</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>
تقريرا عن الخسائر الهائلة التي مني بها قطاع صناعة الموسيقى الأمريكي بدء من عام
2009 مع سيادة ألوان التخزين الموسيقية الالكترونية، كتبه مايكل دي جوستا جاء فيه
أن الأمريكيين قبل عشر سنوات كانوا ينفقون ثلاث أضعاف ما ينفقونه اليوم على
الموسيقى، وأنهم كانوا ينفقون ضعف ما ينفقونه اليوم على شراء المنتجات الموسيقية
قبل 26 عاما. <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">الأمر</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> الثاني أننا بالتأكيد اليوم، وغدا لا يمكن
أن نشك في إمكانية توفير عروض مستمرة لمسرحيات شكسبير، لكن الأمر بالنسبة للموسيقى
لم يعد على هذا النحو بالنسبة للموسيقى الكلاسيكية مثلا، لأن غالبية جمهور عروضها
الحية على المسرح من كبار السن، ولا يجد الجيل الجديد بشكل جماهيري ما يغريه
للذهاب للاستماع لحفل موسيقى كلاسيك مقارنة بإغواء الفكرة لفرقة بوب معاصرة حديثة،
ما يجعل سوق الموسيقى الكلاسيكية الحية بالنسبة لمنتجيها في انحدار، وإذا كانت موسيقى
البوب، كما يشير إريك هوبزباوم قادرة على إحياء وإنعاش سوقها حتى الآن ببراعة،
فالأمر يختلف بالنسبة لموسيقى سادت خلال أكثر من ثلاثة أو اربعة عقود.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وربما يكون </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">في تقديري، من خلال منح جائزة أدب
مرموقة، لموسيقي ينتمي لعقد الستينات، محاولة ذكية لإنعاش سوق يحتاج إلى الكثير من
الدفع من أجل إنقاذ مستقبله التجاري.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">وتاليا</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> أعتقد ايضا أن الخروج من الصندوق يستدعي تأمل تجربة ديلان
التجارية في السنوات الأخيرة، وهو قدم إعلانات تجارية لعدد كبير من المنتجات
الأمريكية بينها مثلا الملابس الداخلية لشركة فيكتوريا سيكريت الشهيرة، ومشروب
بيبسي (الصرعة الجديدة اللاحقة على كوكاكولا)، وسيارات كاديلاك، وسيارات كرايزلر.
وفقا لتقرير نشرته صحيفة الجارديان البريطانية. ولا يمكنني أن أفكر في نوبل ايضا
من دون تأمل تأثير المنتجات "الأمريكية" التي روج لها ديلان في
الإعلانات التجارية.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">على </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">أي حال، فإنني أعتقد أن أبلغ تعليق على اختيار لجنة الجائزة لهذا
العام هو رد الفنان بوب ديلان نفسه، الذي لم ينطق بحرف ولم يرد على اتصال مؤسسة
الجائزة وحتى لحظة كتابة هذا المقال، مؤثرا التجاهل والصمت التام. وهذا حقا هو
الصمت البليغ.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3521446889501814317.post-9781145052286646172016-10-12T23:14:00.002-07:002016-10-12T23:14:38.478-07:00ضد التفاهة<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">تغريدة<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;">ضد التفاهة <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red; font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="color: red;">إبراهيم فرغلي <span style="font-size: x-large;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: center;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">أعتبر نفسي أحد المؤمنين بأن المستقبل </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">يصنعه الأمل،
وأحد المنحازين للتفاؤل مهما ضاقت الظروف، ومهما كان المناخ العام دافعا للتشاؤم.
ومعيني في ذلك ليس إلا إعادة قراءة وتأمل دروس التاريخ.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في حوار جمعني مع الصديق</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> سعود السنعوسي مؤخرا
حول بعض كُتّاب العالم، أشار إلى عدد ممن لم يسبق لي القراءة لهم، وتطرق الحوار
إلى الكتّاب اليابانيين، وحكى لي عن رحلتين قام بهما إلى بيتي أو متحفي الأديبين
البارزين: يوكيو ميشيما، وياسوناري كاواباتا. ووصف لي تفاصيل المشقة المرعبة التي
واجهها في واحدة من الرحلتين بسبب البرد وابتعاد المسافة حيث يقع البيت في منطقة
بعيدة عن كيوتو بنحو خمس ساعات.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">في أثناء استعادتنا لكتابات </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">اليابانيين، قلت له
أنهم من بين كتاب العالم الأكثر إنصاتا لكل كائنات الحياة بشرا وحيوانات، ونباتات او
جبالا. ولهذا تأخذ نصوصهم هذا الطابع الوجودي العميق. وأظن أن هذا الطابع ليس له
مثيل في ثقافات أخرى في العالم.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">حين عدت </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">لمراجعة تاريخ اليابان، تبينت أن النظام
الياباني لم يتمكن من معجزته التنموية إلا بمنهج تعليمي يعلي من قيم المعرفة
والعلم والبحث والاتقان، ولكنه، لم يكتف بالعلم فقط، بل حماه بمنظومة قيم أخلاقية
رفيعة، تعلي من فكرة الشرف الشخصي، وبالتالي جعل الرقيب الذاتي للفرد على شرفه
الشخصي هو الضمير الأعلى المتحكم في أخلاقيات المجتمع، ولعل ذلك مبرر ما نسمعه من
قصص انتحار اليابانيين العديدة لأسباب تتعلق بالإحساس بالفشل أو امتهان شرف المهنة
التي يمتهنونها.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولهذا يبدو </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">جليا أن التفاهة ليست من بين مفردات
هذا المجتمع. وبمتابعة تجارب نهضوية أخرى مثل تجربة سنغافورة سنجد أن رئيس الوزراء
الراحل ومؤسس سنغافورة الحديثة لي كيوان يو قد جمع النظام التعليمي الابتكاري الرائد
مع نظام قيمي يهتم بإبراز القيم الكونفوشيسية خصوصا ما يتعلق بالتقاليد الخاصة
بتقديس الأسرة وانعكاسها على المجتمع، واعتبارها اساسا للعمل في المصانع وسواها من
وحدات الإنتاج. إضافة لفكرة احترام التنوع والاختلاف.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">ولا شك أن </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">المنظومتين معا؛ العلمية والاجتماعية
الأخلاقية، أوجدتا بذورها في النظام التعليمي، أي من المدارس، ومن المؤكد أن إعداد
وتأهيل أجيال من المعلمين المتقنين لنظريات التعليم والعقلانية، والمخلصين لفكرة
الحفاظ على المجتمع؛ ببذر القيم الرئيسة في أطفال المدارس باعتبارهم اللبنات التي
سيرتكز عليها مستقبل المجتمع، قد حظى باهتمام كبير جدا يجعل مكانة المدرس أو
الأكاديمي في اليابان تماثل، أو ربما تعلو، موقع رئيس الوزراء. لأن رئيس الوزراء
نفسه لا بد أن يتمتع بمزايا هذا النظام التعليمي حتى يتمكن من أن يتقلد منصبا
كهذا، ويسهم بالتالي في استمرار مسيرة المجتمع الياباني في التقدم المستمر نحو
الحداثة والرفاهية. </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">هذه المنظومة الأخلاقية </span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;">الرفيعة التي يتحلى بها
المجتمع الياباني، ليست النواة الأولى لكل ما حققته النهضة اليابانية فقط، بل هي،
كذلك، أداة هذا المجتمع في مواجهة وحشية الكوارث الطبيعية من براكين أو زلازل، بل
وحتى الضربات النووية المجرمة، والنهوض عقب كل كارثة منها، أكثر قوة وقدرة على محو
آثار الدمار بالمزيد من آثار الحياة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span lang="AR-KW" style="font-family: Arial, sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: x-large;">مجتمع لا يعرف اليأس</span></span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"> ولا الابتذال أو التفاهة أو
الفساد لا بد ان يكون عملاقا على مستويات عديدة.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align: right;">
<span dir="LTR" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: AR-KW;"><o:p><span style="color: red;"> نشرت في القاهرة في 11 أكتوبر 2016</span></o:p></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/07456335311775438403noreply@blogger.com0